گروه نوآوری و کسب و کار اجتماعی

زیر مجموعه پژوهشکده سیاست گذاری دانشگاه شریف

گروه نوآوری و کسب و کار اجتماعی

زیر مجموعه پژوهشکده سیاست گذاری دانشگاه شریف

گروه نوآوری و کسب و کار اجتماعی

پژوهشگران عضو گروه نوآوری و کسب و کار اجتماعی پژوهشکده سیاست گذاری دانشگاه صنعتی شریف، اینجا از فکرها و دل نوشته هایشان راجع به فعالیت ها و هدف های گروه می گویند. مطالب منعکس شده در این وبلاگ، به هیچ وجه منعکس کننده دیدگاه رسمی گروه نیست و بیان کننده نظرات شخصی نویسندگان است.
برای ارتباط با ما به این آدرس ایمیل بزنید:
socialristip@gmail.com

کانال تلگرام کسب و کار اجتماعی

سامانه آموزشی سرو

خبرنامه کارآفرینی اجتماعی حرکت

خبرنامه حرکت یک

شماره های پیشین

به فهرست دریافت کنندگان خبرنامه کارآفرینی اجتماعی «حرکت» بپیوندید.

عضویت در خبرنامه

نوآوری اجتماعی برای کنترل آلودگی در چین

پنجشنبه, ۱ بهمن ۱۳۹۴، ۱۱:۴۶ ق.ظ

بسم الله الرحمن الرحیم

همه ی ما اخبار آلودگی شهرهای بزرگ، مخصوصا شهر تهران را پیاپی می شنویم، هوایی که به شدت آلوده است و نفس کشیدن را برای ساکنین این شهرها، با سختی و ضررهای بسیار، همراه کرده است.

متاسفانه کشور ما، ایران در رتبه بندی کشورهای جهان بر اساس بیشرین میزان آلودگی هوا، رتبه هشتم را داراست اگر به معضل آلودگی هوا، دیگر مشکلات زیست محیطی نظیر آلودگی آب ها، تخریب مراتع و جنگل ها، فاضلاب های صنعتی و ... را نیز اضافه کنیم، متوجه می شویم اوضاع محیط زیستی کشور اصلا شرایط مناسب ندارد. این مطلب قصد ندارد صرفا مشکلات زیست محیطی را بیان کند بلکه هدف اصلی نگارش آن، ارائه یک نمونه نوآوری اجتماعی در چین برای مقابله با مشکل آلودگی هواست.

این نوآوری اجتماعی، موسسه امور عمومی و زیست محیطی IPE(Institute for Public and Environmental Affairs) نام دارد موسسه ای که برای مقابله با مشکل آلودگی در چین، اقدامی نوآورانه انجام داد.

IPE با جلب مشارکت مردم و با اهرم قرار دادن فشارهای عمومی، تلاش می کند آلودگی های مختلف زیست محیطی را کنترل کند. این موسسه میزان آلودگی مناطق مختلف را بر روی نقشه هایی موسوم به نقشه های آلودگی، نمایش می دهد همچنین با فراهم آوردن پایگاهی ارزشمند از میزان آلایندگی صنایع مختلف در چین و آگاه کردن مردم، تقاضای مردم برای کنترل آلودگی صنایع را اهرمی برای فشار بر صنایع آلاینده قرار می دهد؛ همچنین با اهمیت یافتن پایبندی به مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR) در سال های اخیر، شرکت های چندملیتی که قصد دارند بخشی از زنجیره تامین خود را به کارخانه های چینی برونسپاری کنند به دلیل تقاضای مشتریانشان، چاره ای ندارند جز آنکه مسئولانه رفتار کنند و از همکاری با کارخانه های آلاینده اجتناب کنند. اهرم قرار دادن فشارهای اجتماعی-اقتصادی، راهکاری مناسب برای کاهش میزان آلایندگی صنایع مختلف آلاینده در چین بوده است. شاید بتوان مانند این اقدام را در کشورهای دیگر نیز انجام داد و با معرفی صنایع آلاینده به مردم، آگاهی آنها را افزایش داد؛ طبیعتا مردم از محصولات و خدمات صنایعی استفاده می کنند که میزان آلایندگی کمتری داشته باشند و کاهش تقاضا برای محصولات و خدمات صنایع و کارخانه های آلاینده، اهرم قوی ای برای کنترل و کاهش میزان آلایندگی آنهاست.

 

 

  • رضا طبیب زاده

واسطه گری منصفانه

يكشنبه, ۲۷ دی ۱۳۹۴، ۰۸:۳۶ ق.ظ

بسم الله الرحمن الرحیم


 در سمینار آموزشی کارآفرینی اجتماعی و کسب و کار اجتماعی که مورخ 17 دی در پژوهشکده سیاست گذاری علم، فناوری و صنعت دانشگاه شریف برگزار شد و جزئیات آن در لینک زیر موجود می باشد در قسمتی که در مورد نمونه های کارآفرینی اجتماعی صحبت شد، در بحث واسطه گری بازار، عبارت واسطه های سودجو استفاده شد که یقینا منظور همه ی واسطه های فعال در بازار نیستند و اساسا بازارهای دنیا بدون وجود واسطه ها نمی توانند فعالیت کنند ولی یقینا همه ما نمونه هایی سراغ داریم که درآمد اصلی تولید یک محصول از قبیل محصولات هنری، محصولات کشاورزی و ... نصیب تولید کننده آنها نمی شود بلکه واسطه هایی که نقش فراهم کردن بازار را دارند بخش قابل توجه سود را برداشت می کنند. در مقابل این واسطه های سودجو که بی انصافی آنها موجب شده است تولید کردن برای برخی تولید کننده ها صرفه اقتصادی نداشته باشد و دست از کار کردن بکشند افرادی هستند که این نقش واسطه گری را با رعایت انصاف انجام می دهند؛ شاید انتخاب نام " واسطه های منصف " برای آنها مناسب باشد؛ واسطه ها در بازار لازم هستند و خدمات ارزشمندی ارائه می کنند. به امید روزی که همه این واسطه ها منصف باشند.

همچنین در بخشی از صحبت های بنده ممکن است برداشت اشتباهی صورت گرفته باشد. با مقایسه مفاهیم کارآفرینی و کارآفرینی اجتماعی به هیچ وجه قصد تقبیح کارآفرینی را نداریم بلکه معتقدیم کارآفرینی اجتماعی راهی موثر برای توسعه پایدار است و می تواند بسیاری از مشکلات بزرگ اجتماعی را با اتخاذ رویکردهای نوآورانه برطرف کند.

معتقدم که اتخاذ رویکردهای نوآورانه برای حل مسائل اجتماعی یا به عبارتی کارآفرینی اجتماعی بسیار ارزشمند است در عین حال کارآفرینی را ابدا تقبیح نمی کنم بلکه با تعریف عموم از کارآفرینی به معنای ایجاد کسب و کار، در شرایط فعلی و نرخ بالای بیکاری، کارآفرینی را بسیار ارزشمند می دانم.

  • رضا طبیب زاده

دیوار گرسنگی برگرفته از دیوار مهربانی

شنبه, ۲۶ دی ۱۳۹۴، ۱۰:۰۰ ق.ظ

به نام خدا

مدتی است که یک اقدام نوآورانه اجتماعی در کشور به نام " دیوار مهربانی " در حال گسترش است. استقبال هم وطنان در جای جای ایران از این اقدام اجتماعی نوآورانه به اندازه گسترده بوده است که توجه بسیاری از رسانه های بزرگ بین المللی را به خود جلب کرده است. گزارش های زیادی در مورد این اقدام در اینترنت منتشر شده است؛ کافیست عبارت " دیوار مهربانی " را جست و جو کنید تا صدها تصویر از این اقدام نوع دوستانه در شهرهای مختلف ایران را مشاهده نمایید. برخی اخبار از آغاز این اقدام در مشهد خبر داده است، خیلی مهم نیست این اقدام زیبا از کجا آغاز شده است آنچه اهمیت دارد استقبال مردم کشورمان از این ایده نوآورانه برای کمک به نیازمندان است.

عبارتی ساده که بر اکثر این دیوارها نقش بسته است " نیاز نداری بذار، نیاز داری بردار " افراد را ترغیب می کند لوازمی که قابل استفاده هستند ولی به آن نیاز ندارند را برای استفاده افراد نیازمند به آویزهای این دیوارها، آویزان کنند.

معمولا مردم لباس هایی را که نیاز ندارند آویزان می کنند تا نیازمندان فصل سرد سال را با سختی کمتری پشت سر گذارند. هر چند این اقدام بسیار زیبا و تحسین برانگیز است ولی هم وطنان عزیز ما باید در اهدا کردن وسایلی که به آنها نیاز ندارند ملاحظاتی را رعایت فرمایند.

نوآوری اجتماعی برای آنکه منشا تغییرات اجتماعی بزرگ شود لازم نیست ایده ای خارق العاده داشته باشد بلکه بسیاری از اقدامات نوآوانه اجتماعی در دنیا با یک ایده بسیار ساده آغاز شدند و موجی بزرگ از تغییرات اجتماعی ایجاد کردند.

پژوهشکده سیاست گذاری نیز از موج این اقدام بی نصیب نبود؛ یکی از همکاران ما دیواری به نام " دیوار گرسنگی " ایجاد کرد و با آویزان کردن تعدادی کیوی روی دیوار نوشت " نمیخوری بذار، می خوری بردار " 

  • رضا طبیب زاده

گونه‌شناسی نوآوری‌های اجتماعی

چهارشنبه, ۲۳ دی ۱۳۹۴، ۰۶:۱۲ ب.ظ

ابتکار

مقدمه: اقسام نوآوری

نوآوری بطور خلاصه و در یک جمله، یافتن راه‌کارهای جدید برای رفع نیازهای بشری است. در ادبیات مدیریت بنگاه‌ها و بعنوان یکی از انواع تقسیم بندی آمده است: نوآوری می‌تواند از جنس نوآوری محصول یا نوآوری فرآیند باشد. در نوآوری محصول، سعی می‌کنیم بوسیله محصول جدید، مشکلاتی را حل کنیم که قبلا حل نمی‌شده و یا با هزینه و زمان بیشتری رفع می‌شده‌اند. حال این محصول می‌تواند یک کالا و یا یک خدمت باشد. بعنوان مثالی از نوآوری کالا، با اختراع اتومبیل، مشکل طی مسافت‌های طولانی حل شد و بعنوان مثالی از نوآوری خدمات، با شکل‌گیری موسسات مالی و بانک‌ها، بخشی از معضلات تامین مالی و سرمایه‌گذاری رفع شد. بنابراین در نوآوری محصول، شکل جدیدی از ارزش برای مشتریان در قالب کالا یا خدمت جدید خلق می‌گردد. اما نوآوری به این قسم محدود نیست؛ یک محصول می‌تواند تغییر چندانی نداشته باشد، اما با بهره‌وری بالاتر و هزینه‌ی کمتری تولید گردد. این کار از طریق نوآوری در فرآیند تولید محصول یا خدمت میسر است. بعنوان نمونه، با ورود چاپگرهای سه بعدی به بازار، از این به بعد طراحی‌های اولیه به شکل ساده‌تری به یک نمونه کالا (product sample) تبدیل می‌گردند. بنابراین اگر فعالیت یک موسسه را تولید نمونه کالا برای طراحان فرض کنیم، با اینکه تفاوت چندانی در محصول این موسسه (نمونه کالا) اتفاق نیفتاده است، ولی فرآیند رسیدن به آن، به مدد چاپگر سه بعدی بسیار سریعتر شده است. به این نوع نوآوری، که در آن محصول نهایی تغییر چندانی نکرده ولی هزینه‌ی مالی و زمانی رسیدن به آن کمتر شده است، نوآوری در فرآیند می‌گویند. نوآوری در فرآیند به فرآیند تولید محدود نیست، این نوآوری می‌تواند در فرآیند تامین مواد اولیه، در فرآیند بازاریابی، و هرکجای از زنجیره ارزش محصولات اتفاق بیافتد.

گونه‌شناسی نوآوری‌های اجتماعی

اگر راه‌کارهای جدید برای رفع معضلات اجتماعی استفاده گردند، نوآوری اجتماعی اتفاق افتاده است. حال با استفاده از مقدمه‌ی مطلب و با بررسی نمونه‌های مختلف نوآوری، می‌توان مثال‌های جذابی از نوآوری‌های اجتماعی که در دنیا اتفاق افتاده را بررسی کرد و از آنها برای نوآوری اجتماعی در کشور عزیزمان بهره برد.

  • سید وحید رضوی

نشست دوم فعالین توسعه محلی

سه شنبه, ۲۲ دی ۱۳۹۴، ۰۹:۱۹ ق.ظ

سه شنبه 15 دی ماه، پژوهشکده سیاست گذاری دانشگاه صنعتی شریف میزبان دومین نشست از سلسله نشست های همیاران توسعه محلی بود. این نشست ها که به ابتکار پژوهشکده، انجمن حامیان فرهنگ قرض الحسنه و کارآفرینی اجتماعی و تعدادی از فعالین توسعه محلی در کشور در 23 آبان ماه پا گرفت، قرار است ان شا الله به ارتقای دانش توسعه محلی در میان فعالین این حوزه کمک کند و در عین حال بستری باشد برای همکاری و  همراهی این افراد و تشکل ها و هم افزایی شان جهت اثرگذاری بر جریان توسعه محلی در کشور.

در بخش اول برنامه، آقای هادی فلاحی، مدیر موسسه ثمرات ارزش آفرینان ارائه ای جامع راجع به الگوی تکامل یافته خودشان جهت کمک به توسعه محلی داشتند. حاضرین نیز در چارچوب برنامه زمانی موجود ، نظرات خود شامل پیشنهادات و نقدها را طرح کردند و ایشان نیز پاسخگوی سوالات بودند. هدف از این سبک ارائه، در کنار کمک به موسسه ارائه دهنده جهت دریافت نظرات و اصلاحات و ایده های جدید از حضار، ارائه درس آموخته برای باقی الگوها نیز به سبب به اشتراک گذاری تجارب موفقیت و شکست است. 

قسمت دوم برنامه به بحث و هم اندیشی راجع به چگونگی ادامه مسیر اختصاص داشت که در این زمینه حضار دغدغه ها و ایده های خود را با جمع به اشتراک گذاشتند و مقرر شد در جلسه بعدی به شکل مفصل تری به آنها پرداخته شود. زمان نشست بعدی نیز حدودا یک ماه دیگر تعیین شد که برنامه زمانی آن توسط پژوهشکده به  زودی اعلام خواهد شد.


نشست دوم فعالین توسعه محلی

در این جلسه همچنین شاهد یک اتفاق خیلی خوب و برنامه ریزی نشده بودیم و آن حضور آقای دکتر شوان صدرقاضی، استاد دانشگاه UNU-Merit سازمان ملل و از پژوهشگران مطرح بین المللی در حوزه توسعه محلی،  و توسعه کسب و کارهای فراگیر(مختص اقشار آسیب پذیر) بود. ایشان که تجربه سالها تحصیل در این حوزه و نیز فعالیت در امر توسعه محلی در کشورهای شرق آسیا را دارند، نقطه نظرات خود را راجع به مباحث طرح شده در میان گذاشتند و پاسخگوی سوالات حضار نیز بودند. آقای صدر قاضی در این جلسه مجددا بر این موضوع تاکید کردند که تجارب توسعه محلی در ایران، قابلیت تبدیل شدن به case های بین المللی را دارد و اینکه در کتابها و جزوات موسسات بین المللی خبری از تجارب ایرانی نیست، علت اش ضعف یا رده پایین بودن آنها نمی باشد. 

گفتنی است در همین زمینه گروه نوآوری و کسب و کار اجتماعی پژوهشکده سیاست گذاری دانشگاه صنعتی شریف، برنامه هایی برای مستند کردن و بین المللی کردن تجارب بومی کشور در حوزه های مرتبط با کارآفرینی اجتماعی و توسعه بومی دارد. این اتفاق، یک فایده برای فعالین درون کشور نیز دارد و آن اینکه لزوما به دنبال پیروی و کپی کردن مدل های خارجی نباشند و باور کنند که بسیاری از تجارب شکل گرفته در ایران به ویژه به سبب انطباق با شرایط فرهنگی درون کشور، قابل اتکا هستند.

واقعیت این است که کار زیادی برای تقویت نقاط حاشیه ای، ضعیف شده یا در معرض آسیب در جای جای کشورمان وجود دارد و زمان اندکی نیز برای اثرگذاری در این حوزه باقیست. و همه اینها می گوید که  برای تحقق آرمان شهری که فعالین توسعه محلی به دنبال آن هستند، به ظرفیت و همراهی جنبشی فراگیر و بسیار بزرگ برای کمک نیاز است. امید ما این است که این نشست ها کمک کند که ضمن کمک به ظهور و تقویت این جنبش سراسری و مردمی، مسیرهای درست و بهتر برای نیل به مقصود نیز برای همه دغدغه مندان ایران زمین روشن شود.

اینکه خروجی این نشست ها، چطور ضمن جلب همراهی حداکثری فعالین حاضر در این گروه، بتواند توسعه محلی پایدار در ایران  را بهتر یاری کند، سوالی است که حتما در جلسه ( و جلسات ) بعدی، به آن به طور ویژه پرداخته خواهد شد.



  • هامون طهماسبی

در سیرجان رسمی هست بنام جمع آوری فضل که در شب مراسم شیرین عروسی اتفاق می افتد و این مراسم را برای عروس و داماد شیرینتر می­کند. در این مقاله سعی دارم قدری بیشتر درباره جنبه های اقتصادی-فرهنگی-اجتماعی این رسم توضیح بدهم تا به اعجاز آن پی ببریم. گرچه که بسیاری از جوانان بخاطر ترس از هزینه­های سرسام آور شروع زندگی مشترک، مدتی عطایش را به لقایش می بخشند. اما به میمنت این رسم مبارک، بسیاری از اهالی سیرجان از جمله خودِ من،حتی اگر از یک خانواده متوسط باشند، این چالش را بعنوان مانعی برای ازدواج نمیبینند، چون  در شب عروسی از طرف اقوام و خویشان به قدری کمک مالی در یافت میکنند که شروع زندگی شان با دغدغه مالی همراه نباشد.

اگر بخواهم خلاصه بگویم. من و همسرم در شب عروسی 70 میلیون تومان فضل جمع کردیم. با این پول و با کمک مقدار کمی پس انداز که داشتیم، توانستیم در تهران (محله شاپور) خانه بخریم و بدون دغدغه ی هزینه های خانه در تهران زندگی را شروع کنیم.

در تئوری­های مصرف علم اقتصاد، جوانی را به منزله­ ی دوره ای از زندگی فرد میبینند که نیازش به مصرف بیش از درآمد فعلی­اش است. پس باید که او را تامین مالی کنیم تا بتواند بر مبنای درآمدهای آینده اش مصرف کند امروزه این نیاز در دنیا توسط بازار مالی پاسخ داده می­شود و در کشورهایی که بازار مالی کاراست، هر جوان میتواند مقداری وام بگیرد تا زندگی اش را به کمک آن شروع کند و در آینده آن وام را بازپرداخت کند. این رسم نیز دقیقا همین نیاز را پاسخ می­گوید اما، با کلی مزیت های فرهنگی-اقتصادی-اجتماعی دیگر و از دوره ی ماقبل بانکداری تا امروز!

 شاید نقطه ی عطف مصرف بیشتر از درآمد در جوانان ازدواج ایشان باشد و به همین خاطر در دنیا مرسوم است که به جوانان وام هایی در قالب وام ازدواج و ... می دهند اما این رسم مزایای متعدد دیگری نیز دارد که چند مورد آن در ادامه آمده است:1- باعث تحکیم روابط اجتماعی قوم و قبیله در بلند مدت می شود چرا که این پولی که اهدا شده به مثابه یک قرض است که قوانین نانوشته­ی اجتماعی شما را به این سمت هدایت می­کند که در جشن فرزندان کسی که به شما پول اهدا کرده شرکت کنید و دین خود را ادا کنید. 2- فرهنگ قرض الحسنه بصورت واقعی اجرا می شود و اگر شما برایتان شرایطی پیش بیاید که قادر به کمک کردن در آینده و در جشن های طرف مقابل نباشید، مشکلی برایتان پیش نمی­آید در حالی که راه حل ارائه شده توسط اقتصاد روز وام است و اگر شما نتوانید آن را پس بدهید، مشمول جریمه و زندان خواهید شد و....

البته این عکس مربوط به مراسم عروسی من نیست، بلکه مربوط به یک مراسم عروسی در بلوچستان است. و شاید از این بابت جالب باشد که این فرهنگ بسیار خوب زمانی در همه جای ایران رواج داشته، اما الان کمرنگ تر شده و شاید برخی آن را به فراموشی سپرده باشند. همین الان من دوستان بسیاری دارم که میگویند این رسم زشتی است و من نمیخواهم در عروسی ام آن را اجرا کنم شاید باید دید که آسیب های این رسم چیست....

امیدوارم بتوانم این فرهنگ را مدوّن کنم تا حداقل دِین خودم را نسبت به این فرهنگ ادا کرده باشم. 

  • محمد ملک شاهی

بسم الله الرحمن الرحیم

پنج شنبه هفته قبل مورخ 17 دی، سمیناری آموزشی در مورد کارآفرینی اجتماعی و کسب و کار اجتماعی با حمایت معاونت فرهنگی و امور جوانان اداره کل ورزش و جوانان استان تهران و به میزبانی گروه نوآوری و کسب و کار اجتماعیِ پژوهشکده سیاست گذاری علم، فناوری و صنعت دانشگاه صنعتی شریف در محل پژوهشکده سیاست گذاری برگزار شد.

شرکت کنندگان در سمینار آموزشی شامل اعضای برخی سازمان های مردم نهاد، دانشجویان و تعدادی از صاحبان کسب و کارها بودند.

این سمینار آموزشی به مدت زمان تقریبی چهار ساعت به صورت مشارکتی توسط آقایان طهماسبی، عنبرستانی و طبیب زاده در پنج بخش زیر برگزار شد:

1.       ارائه یک نمونه داخلی و یک نمونه بین المللی از کسب و کارهای اجتماعی :در این بخش از برنامه کلیاتی در مورد  دو کسب و کار اجتماعی، گرامین دنن و تعاونی نوید نور ارائه شد.

2.       مفاهیم نظری کارآفرینی اجتماعی، بنگاه اجتماعی و کسب و کار اجتماعی: در این بخش از سمینار، مفاهیم نظری کارآفرینی اجتماعی، بنگاه اجتماعی، کسب و کار اجتماعی، اصول کسب و کار اجتماعی، تفاوت کسب و کار اجتماعی با سازمان های خیریه و سازمان های تجاری و ... ارائه شد.

3.       ارائه تفصیلی بانک قرض الحسنه رسالت و گرامین دنن: در این بخش از برنامه کسب و کارهای اجتماعی بانک قرض الحسنه رسالت و گرامین دنن با جزئیات ارائه شد.

4.       ارائه چندین نمونه از کارآفرینی اجتماعی و بنگاه اجتماعی در ایران و دیگر کشورهای جهان: در این بخش 19 نمونه ایرانی و خارجی از کارآفرینی اجتماعی و بنگاه اجتماعی ارائه شد.

5.       جمع بندی مطالب ارائه شده و ارائه چند نکته در مورد کارآفرینی اجتماعی و کسب و کار اجتماعی: حسن ختام سمینار آموزشی، جمع بندی و ارائه نکاتی در مورد کارآفرینی اجتماعی و کسب و کار اجتماعی و تصورات اشتباه در مورد فعالیت و بنگاه اجتماعی بود.

در پایان کتاب کسب و کار اجتماعی نوشته محمد یونس برنده جایزه صلح نوبل (محمد یونس مفهوم کسب و کار اجتماعی را معرفی کرده است) که توسط دوستان خوب ما آقایان حسین عنبرستانی و سید وحید رضوی در گروه نوآوری و کسب و کار اجتماعی ترجمه شده است؛ معرفی شد. توضیحات بیشتر در مورد این کتاب را می توانید در این لینک مشاهده نمایید.

خوشبختانه استقبال از این سمینار آموزشی بسیار خوب بود بعلاوه بازخوردهایی که از شرکت کنندگان محترم دریافت کردیم بسیار خوب بود که ما را برای ادامه این برنامه ها بیش از پیش ترغیب می کند.

  • رضا طبیب زاده

بسم الله الرحمن الرحیم

لزوم تفکیک میان ارزش آفرینی اجتماعی و برطرف کردن مشکلات اجتماعی مرا به نوشتن این مطلب ترغیب کرد. در برخی تعاریف ارائه شده از کارآفرینی اجتماعی به لزوم خلق ارزش برای جامعه اشاره شده است که با برطرف کردن مشکلات اجتماعی متفاوت است. کارآفرینی اجتماعی، نوعی از کارآفرینی است که از طریق حل مشکلات اجتماعی، ارزش آفرینی می کند. هر چند در مورد تعریف کارآفرینی و به تبع آن، تعریف کارآفرینی اجتماعی در ادبیات علمی دنیا اتفاق نظر وجود ندارد. خروجی کارآفرینی محصول یا خدمتی برای تمام یا بخشی از جامعه خواهد بود.

محصول تولید شده یا خدمت ارائه شده که خروجی فرآیندهای کارآفرینانه است تنها زمانی موفق خواهد بود که برای مشتریان مورد هدف، ارزش ایجاد کند یعنی مزایای حاصل از آن محصول یا خدمت بیش از هزینه ای باشد که برای آن پرداخت می کنند بنابراین خلق ارزش برای جامعه ای که هدف فرآیندهای کارآفرینانه هستند اولین اصل موفقیت در کارآفرینی است؛ ولی این خلق ارزش الزاما در راستای برطرف کردن مشکلات اجتماعی نظیر: فقر، بیکاری، اعتیاد، آلودگی هوا، عدم دسترسی به آب آشامیدنی، معضلات فرهنگی، انحرافات اخلاقی و ... نیست؛ به عنوان مثال تولید نوشیدنی X ممکن است هیچ یک از مشکلات حاد اجتماعی موجود را برطرف نکند ولی چون برای جامعه مورد هدف خود، ارزش ایجاد می کند، به خوبی فروش می رود.

بنابراین باید میان این دو مفهوم " ارزش آفرینی اجتماعی " و " برطرف کردن مشکلات اجتماعی " تفاوت قائل شویم. به نظر می رسد برطرف کردن مشکلات اجتماعی، خلق ارزش اجتماعی را درون خود دارد در حالیکه برعکس آن صادق نیست و الزاما هر خلق ارزش اجتماعی در راستای برطرف کردن مشکلات اجتماعی نیست.

  • رضا طبیب زاده

مساله اجتماعی، دو نگاه مختلف

دوشنبه, ۷ دی ۱۳۹۴، ۰۸:۱۷ ب.ظ

بسیاری از مسائل اجتماعی هستند که همزمان با عدم قطعیت علمی از یک طرف و تعارض بین ارزش های مورد توجه ذی نفعان از طرف دیگر روبرو هستند. امروزه با پیچیده شدن جوامع و سازمان ها، بسیاری از مسائل مدیران روتین نیستند، بلکه آنها با مسائلی پر از پیچیدگی و تعارض بین گروه ذی نفعان روبرو هستند. نکته بسیار مهم در این باره برخورد و برنامه ریزی و مدیریت مسائل پیچیده است، به گونه ای که برخورد ساده با یک مسئله و ساده انگاری آن می تواند ریشه اصلی مسئله را در بلند مدت تشدید کند. به همین خاطر رویارویی و برنامه ریزی برای حل این نوع مسائل از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مسائل پیچیده، علتهای زیادی دارند، بهطور مستمر تغییر ماهیت میدهند و پاسخ یکتایی که بتوان با اطمینان آن را بهترین راه حل دانست هم ندارند، اما با رویکردی درست، قابل مهار هستند و بهبود می یابند.

برای نمونه فقر و نحوه مواجهه با آن جهت توسعه یک منطقه، خشک شدن دریاچه ای مانند دریاچه ارومیه و نحوه مواجهه با آن و برخورد با آلودگی کلان شهرهای کشور از مسائل پیچیده ایران هستند. مثلا، مسئله فقر یک مسئله پیچیده محسوب می شود چراکه تعریف فقر بدرستی مشخص نیست و در ضمن نمی دانیم ریشه فقر در چیست. ولی اگر فرض کنیم ریشه فقر نداشتن مهارت برای ایجاد شکوفایی اقتصادی باشد، که راهکار رفع آن در آموزش و سیستم آموزشی است پس برای ریشه کن کردن فقر باید به مسائل آموزشی توجه کرد که خود این مسئله یعنی وضعیت سیستم آموزشی یک مسئله پیچیده است که شاید یکی از عوامل آن خود فقر باشد. در واقع فرموله کردن یک مسئله پیچیده خود یک مسئله است. در کنار شناخت و فهم این مساله، تعارض بین گروه های مختلف که در حین یک اقدام توسعه منطقه ای اجتناب ناپذیر است از دیگر زوایای این مسائل پیچیده است. وقتی به این پیچیدگی صورت مساله، محدودیت ها و ضعف های ساختاری دولت ها را نیز اضافه کنیم متوجه مضاعف شدن این پیچیدگی خواهیم شد.

  • سروش طالبی اسکندری

یک نمونه کارآفرینی اجتماعی

يكشنبه, ۶ دی ۱۳۹۴، ۰۸:۰۳ ب.ظ

بسم الله الرحمن الرحیم


در یکی از سخنرانی های سال 2009 تِد (TED) ایده ای مطرح شد که یک نوآوری اجتماعی محسوب می شود. نام محصول، محافظ زندگی (Life Saver) است. مایکل ریچارد (Michael Pritchard)، سخنران این برنامه که مبدع این سیستم است در مورد انگیزه اصلی و برخی جزئیات فنی اختراع خود صحبت می‌کند. او بیان می‌کند که سونامی سال 2004 در آسیا، موجب شد مردم آسیب دیده، چند هفته به آب آشامیدنی سالم دسترسی نداشته باشند. پس از چند ماه که طوفان کاترینا، آمریکا را در نوردید برای او جالب بود که مردم آسیب‌دیده، حتی در یک کشور توسعه یافته برای چند روز به آب آشامیدنی سالم، دسترسی نداشتند. این موضوع بعلاوه بیماری‌های ناشی از عدم دسترسی به آب آشامیدنی سالم و مرگ بیش از 2 میلیون کودک در سال به علت مصرف آب ناسالم، انگیزه‌های اصلی او برای این اقدام نوآورانه اجتماعی بوده است. او مدعی است که بطری‌های تولید شده توسط او تمامی ویروس‌ها و باکتری‌ها را فیلتر می‌کند؛ مهم نیست که آب ورودی به این دستگاه چقدر آلوده باشد، آب خروجی از آن کاملا بهداشتی است.

 این نوآوری در راستای بر طرف کردن یکی از مشکلات اساسی دنیا به ویژه در کشورهای فقیر، را می‌توان مصداق یک نوآوری اجتماعی دانست. فیلم تِد این سخنرانی به همراه زیرنویس فارسی در این لینک قابل مشاهده است.

لازم به ذکر است که ابتدا این مطلب را تحت عنوان " یک نمونه نوآوری اجتماعی " منتشر شده بود که با تذکر دقیق یکی از دوستان، در مورد تعریف نوآوری اجتماعی، تحقیقات بیشتری انجام شد. نتیجه این تحقیقات نشان می دهد که طبق برخی از تعاریف، این اقدام نوآورانه که در راستای برطرف کردن مشکلات اجتماعی انجام شده است گرچه کارآفرینی اجتماعی محسوب می شود، نمی توان آن را نوآوری اجتماعی به حساب آورد.

البته لازم به ذکر است که ادبیات نوآوری اجتماعی، گسترده است و طبق برخی از تعاریف می توان این اقدام را نوآوری اجتماعی به حساب آورد.

در مطالب آینده به ذکر تعاریف مختلف نوآوری اجتماعی پرداخته خواهد شد.


  • رضا طبیب زاده