جلسات هفتگی گروه نوآوری و کسب و کار اجتماعی

از اواخر سال 95 برنامه منظمی برای برگزاری جلسات هفتگی گروه نوآوری و کسب و کار اجتماعی با هدف بحث و همفکری در مورد موضوعات مرتبط با فعالیت‌های گروه پیش‌بینی شد. در دو هفته اخیر نیز با هدف تمرکز بر توسعه پایدار منطقه‌ای به عنوان محور فعالیت گروه، قرار بر انتخاب موضوعات جلسه حول این عنوان در نظر گرفته شد. توسعه پایدار حاصل توجه همزمان به موضوعات اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی است و از این بین موضوعات اقتصادی در جلسات آینده مورد بحث قرار خواهد گرفت.

هدفی اصلی که در توسعه اقتصادی دنبال می‌شود، افزایش تولید، ایجاد اشتغال و افزایش کارایی اقتصادی است. اما این موارد در جایی چالش برانگیز می‌شود که قصد پاسخ چگونگی دستیابی به این اهداف در مواجهه با ملاحظات اجتماعی و زیست محیطی و همچنین نامناسب بودن بستر و محیط (در اینجا ضعف‌ها و کمبودهای بستر روستا برای توسعه اقتصادی) برای دستیابی به اهداف اقتصادی را داشته باشیم. در این زمینه معمولا با سوالاتی مواجه می‌شویم که جواب های بدیهی و از پیش معینی نخواهند داشت. برای مثال برخی از سوالات زیر از این دست است:

·         در مواردی شیوه تولید بومی در روستاها کارایی اقتصادی پایینی داشته و آسیب های محیط زیستی به جای می گذارد ولی پیوستگی زیادی به فرهنگ و پیشینه منطقه دارد. در این شرایط اولویت توسعه منطقه ای چه می تواند باشد؟ مثلا اگر دامداری سنتی در روستایی که شغل آنها از گذشته تاکنون دامداری بوده است، غیر کارا و مخرب محیط زیست باشد، چه باید کرد؟ به طور مشخص اصالت بر افزایش کارایی است یا حفظ داشته ها و سرمایه های بومی؟ در اینجا باید توجه داشت که آنچه از شیوه تولید بومی گفته می‌شود لزوما به طور کامل مشابه آن چیزی نیست که در صدها سال گذشته انجام می‌شده است و همین عامل می‌تواند منجر به تخریب محیط زیست شود. برای مثال اگر چه از گذشته استفاده از مراتع توسط عشایر وجود داشته است، اما اکنون با افزایش تعداد دام و همچنین چرای زود هنگام به دلیل مهیا شدن امکان کوچ با کامیون، تخریب محیط زیست صورت می‌گیرد. همچنین شیوه کشاورزی بومی اکنون در سطحی بسیار گسترده‌تر از گذشته صورت می‌گیرد.

·         اقتصاد منطقه ای که درگیر توسعه آن هستیم چگونه در مقیاس بزرگتر اقتصاد ملی جا میگیرد و چه نقشی را در آن بازی می کند؟ مثلا هدف از اقتصاد منطقه تامین نیازهای شهر مجاور خودش است؟ یا تامین بخشی از نیازهای ملی؟ یا قرار است در کنار سایر تولیدات ملی، نقش صادراتی داشته باشد؟ این سوال از اینجا مهم است که آیا ما باید استراتژی توسعه اقتصادی منطقه را با توجه به استراتژی توسعه اقتصاد ملی تعریف کنیم؟ مثلا اگر جهتگیری‌های توسعه اقتصادی ملی تمرکز بر تولید گیاهان دارویی یا سیاست افزایش صادرات یا رفع نیاز داخل باشد، آیا استراتژی های توسعه منطقه‌ای هم باید در این راستا تنظیم شود؟

·         در یک منطقه ای که پیشینه اقتصادی قوی ای ندارد و زیرساخت صنعت هم مناسب نیست، در ایجاد کارافرینی های جدید چقدر باید قائل به مکانیزم بازار باشیم؟ آیا کارافرینی در این منطقه می تواند رقابت پذیر باشد؟ این سوال را در کوتاه مدت و بلند مدت می توان جواب داد.

·         چگونه می توان مزیت های توسعه اقتصادی را از طریق مشارکت جامعه محلی و کارشناسانی خارج منطقه شناسایی و انتخاب کرد؟ زمانی که خواسته‌ها و تمایلات محلی متفاوت با پیشنهادات کارشناسی است چه باید کرد؟ برای مثال در منطقه‌ای که همه مسئولین و مردم محلی به دنبال توسعه منطقه‌ای از طریق دستیابی به آب بیشتر و گسترش کشاورزی هستند و این موضوع منجر به تخریب محیط زیست و کشاورزی مناطق پایین دست می‌شود، چه باید کرد؟

·         اقتصاد روستاهایی که دیگر مزیتی برای تولیدات کشاورزی ندارند، به چه سمتی می تواند برود و آیا اقتصاد جدید می تواند در بلند مدت کارا و رقابت پذیر باشد؟ روستاهای ایران می‌تواند محلی برای تولید صنعتی باشد؟

·         در کوتاه مدت چگونه می‌توان آثار مخرب کوچک شدن اقتصاد روستا ناشی از تخریب سرزمین و عدم امکان کشاورزی را جبران کرد؟

·         چه فکری به حال آن مناطقی که پذیرفته شده نه در کوتاه مدت و نه در بلند مدت امکان توسعه اقتصادی –بدون حمایت و یارانه مستمر- وجود ندارد، باید کرد؟