ترازنامه بنگاه اجتماعی و کسب و کارهای رایج

بسم الله الرحمن الرحیم

در حسابداری کسب و کارهای رایج، دارایی‌های یک شرکت، یعنی هر آنچه از وجه نقد، ماشین‌آلات، زمین و املاک و ... در اختیار شرکت است به دو بخش، بدهی و سرمایه تفکیک می‌شود. سرمایه را حق صاحبان سهام گویند و بدهی نیز سهم دیگران به جز سهامداران از دارایی‌های یک شرکت است. جمع بدهی و سرمایه برابر دارایی‌های یک شرکت است؛ یعنی هر آنچه که یک شرکت در اختیار دارد یا از طرف سهامداران آن است یا از طرف افرادی به جزء سهامداران در اختیار شرکت قرار گرفته است.

اما در مورد بنگاه‌های اجتماعی که عموما محدودیت تقسیم سود دارند، سمت چپ ترازنامه بر خلاف کسب و کارهای رایج، سه قسمتی است. قسمت اول، بدهی‌ها هستند و قسمت دوم نیز حقوق صاحبان سهام (سرمایه) است اما در مورد بنگاه‌های اجتماعی سودآور، مجموع بدهی و سرمایه با دارایی برابر نیست و دلیل آن نیز محدودیت تقسیم سود است. در برخی قوانین بنگاه‌های اجتماعی اساسا مجاز به تقسیم سود نیستند و در برخی قوانین دیگر، تقسیم سود محدود میان سهامداران یک بنگاه اجتماعی مجاز است. در شرکت‌های تجاری هر آنچه که به عنوان سود حاصل شود پس از کسر بدهی‌ها به سهامداران تعلق می‌گیرد ولی در بنگاه‌های اجتماعی با توجه به محدودیت تقسیم سود، چنانچه سود حاصل شده، بیش از مجموع بدهی‌ها و سقف مجاز پرداخت به سهامداران باشد در حسابی غیرقابل تقسیم قرار می‌گیرد که بخش سوم سمت چپ ترازنامه این نوع سازمان‌ها را تشکیل می‌دهد. در قانون بسیاری از کشورها بخش سوم از دارایی‌های یک بنگاه اجتماعی در صورت انحلال بنگاه اجتماعی، غیرقابل تقسیم است و به یک سازمان اجتماعی با هدف اجتماعی مشابه تخصیص داده می‌شود.