برگزاری کارگاه های آموزشی در حاشیه همایش کارآفرینان خیر/خیرین کارآفرین

30 آبان ماه 1396، و در حاشیه همایش کارآفرینان خیّر/خیّرین کارآفرین، دو کارگاه با موضوع های 1-نوآوری اجتماعی و 2-مسئولیت اجتماعی بنگاه های اقتصادی توسط همکاران پژوهشکده سیاست گذاری دانشگاه شریف برگزار شد. در این دو کارگاه سعی شد شرکت کنندگان که غالبا از فعالین اجتماعی بودند، با مبانی این دو مفهوم کلیدی در عرصه اثرگذاری اجتماعی آشنا شوند. شرحی مختصر از این دو کارگاه از زبان مدرسین را می توانید در ادامه بخوانید:

1-کارگاه نوآوری اجتماعی-مدرسین: روح الله حمیدی مطلق و امین یوسفی

در این کارگاه دکتر روح الله حمیدی و محمد امین یوسفی پیرامون ظهور مدل­ جدید سازمانی به نام سازمان­های هیبرید ارائه داشتند. در این کارگاه 4 ساعته، مدرسین به بیان مفاهیم عمومی و پایه­ای نوآوری اجتماعی و سازمان­های هیبرید پرداختند. سپس به صورت جمعی و تعاملی با 50 فرد شرکت کننده در کارگاه، دومورد بین المللی از سازمان­های هیبرید و نوآورانه اجتماعی به نام Aravind و MothertoMother مورد تحلیل و بررسی قرارگرفت.

در گذشته نه چندان دور سازمان­های تجاری و اجتماعی با این پیش­فرض مدیریت می­شدند که بین خلق ارزش تجاری و خلق ارزش اجتماعی هیچ ارتباطی وجود ندارد. بیش از یک سده این اعتقاد وجود داشت که سازمان­هایی که به دنبال خلق ارزش مالی هستند نمی­توانند اثر مثبت و پایداری در حوزه اجتماعی داشته باشند و بالعکس، سازمان­های اجتماعی نیز نمی­توانند درآمد و ارزش تجاری خلق نمایند.

سازمان­های تجاری بسیار نوآورانه و چابک پاسخ گوی نیازهای مشتریان هستند و به علت فضای رقابتی حاکم بر بازار، روز به روز در حال پیشرفت و ترقی هستند. از سوی دیگر آثار و دغدغه­های اجتماعی این سازمان­ها در سایه مطلوبیت مالی آن­ها قرار می­گیرد و به همین علت گاها یا آثار اجتماعی خاصی ندارند و یا اینکه متاسفانه آثار منفی پایداری بر جامعه و محیط زیست تحمیل می­کنند.

از طرف دیگر سازمان­های اجتماعی دغدغه­های اجتماعی را به جد پیگیری می­کنند ولی متاسفانه از مدل­های نوآرانه و موثر به شدت فاصله دارند و از نظر مالی پایدار نیستند. به همین علت گاها یارای مقابل با مسائل فراگیر و به شدت پیچیده اجتماعی را که نیازمند چابکی، نوآوری و پایداری است ندارند.

سازمان­های هیبرید، ترکیبی از سازمان­های اجتماعی و تجاری است. شکل جدیدی از سازمان، که ویژگی­های مثبت دو رویکر سنتی و منفک را دارد، این سازمان­ها ارزش اجتماعی و تجاری را توامان خلق می­کنند. به لطف این ادغام، امکان خلق راهکارهای مقیاس کلان برای مسائل پیچیده اجتماعی که سال­ها بشر را آزرده است مهیا شده است.

این روند نوظهور در حال خلق پیکربندی جدیدی هم برای بخش اجتماعی و هم بخش تجاری است.

 

2-کارگاه مسئولیت اجتماعی بنگاه های اقتصادی-مدرس: هامون طهماسبی

اکثر شرکت کنندگان این کارگاه، از فضای سازمان های مردم نهاد یا سازمان های دولتی بودند و این باعث شد به مباحث اجتماعی و نقش سازمان های مردم نهاد در این حوزه بیشتر بپردازیم. بر خلاف تصور، هنوز در سطح مبانی و مقدمات نیز ما نیاز به کار ترویجی و آگاه سازی گسترده ای برای عموم مردم و حتی فعالین سازمان های مردم نهاد داریم تا تصور درست و صحیحی نسبت به مفهوم مسئولیت اجتماعی سازمانها داشته باشند و برای مثال چند اقدام نمایشی برخی شرکت ها را به عنوان ایفای مسئولیت اجتماعی آنها اشتباه نکنند.

در این کارگاه تاکید شد که ما نیاز به ورود جدی سازمان های مردم نهاد به حوزه مسئولیت اجتماعی سازمانها، از طریق «مطالبه گری» و «آگاه سازی عمومی» داریم. جای سمن هایی که از شرکت ها و بخش خصوصی، گزارش های مسئولیت اجتماعی شان را مطالبه کنند یا از حقوق ذی نفعان در مقابل صاحبان بخش خصوصی دفاع کنند، امروز در عرصه فعالیت اجتماعی کشورمان خالی است. برای مثال ما در حوزه سلامت تا دلتان بخواهد خیریه داریم، اما هیچ سازمان مردم نهادی نداریم که در مورد حقوق سلامت مردم از بنگاه های خصوصی یا صنایع غذایی مطالبه کند و به طور تخصصی متمرکز بر اصلاح رفتار بازیگران این حوزه باشد. قطعا یک رکن مهم رونق رویکردهای اجتماعی در بنگاه های اقتصادی، وجود جامعه مدنی و بخش مردمی نهاد آگاه و توانمند است. 

به امید آنکه بتوانیم با نفش آفرینی فعال تر سازمان های مردم نهاد، شاهد هدایت بهتر فعالیت های مسئولیت اجتماعی بنگاه های اقتصادی به سمت اثرگذاری اجتماعی واقعی باشیم. قطعا یکی از این حوزه های اثرگذاری، حوزه کارآفرینی اجتماعی است که موضوع همایش نیز بود.

آشنایی با یک کارآفرین اجتماعی در زابل

در ادبیات کارآفرینی اجتماعی برای یک کارآفرین اجتماعی ویژگی­ های شخصیتی گوناگونی شمرده می­ شود از جمله روحیه تسلیم­ ناپذیری و درس گرفتن از شکست­ها، تبدیل کردن تهدید به فرصت­، استفاده از راه­ حل های نوآورانه، ریسک­ پذیری و غیره. هنگامی که با این تعاریف آشنا می­شدم پیش خودم فکر می­کردم این­ تعریف از کارآفرین اجتماعی مبالغه آمیز است و کارآفرین اجتماعی را یک قهرمان شکست­ ناپذیر در نظر گرفته­ اند که احتمالا در دنیای واقعی بسیار به ندرت یافت می­ شود. مدتی گذشت و در طرح تحقیقاتی «بررسی تجارب جهانی بنگاه‌های اجتماعی و شناسایی کسب‌و‌کارهای اجتماعی در بستر تعاون» به خاطر مطالعه یک تعاونی سازگار با الگوی بنگاه­ های اجتماعی راهی سیستان شدم و در شهر زابل با شخصی آشنا شدم که بسیاری از این صفات را دارا بود. در ادامه قصدم بیان خلاصه­ ای از داستان زندگی و فعالیت­های آقای حمید صابری، عضو هیئت مدیره و مدیرعامل تعاونی فراگیرملی توانمندسازی سیوستان است چراکه معتقدم داستان شکست­ها و تسلیم­ نشدن­های ایشان می­تواند بسیار الهام­بخش باشد.

همکاری گروه نوآوری و کسب و کار اجتماعی با شرکت آرین ماهتاب گستر

اجرای مشترک فعالیت­ های اجتماعی پایدار

شرکت ماه‌تاب، یک شرکت ایرانی است که  از سال ۱۳۸۰ فعالیت خود را در زمینه تولید، توزیع و فروش انرژی الکتریکی در داخل و خارج از کشور آغاز نموده است. این شرکت هم‌اکنون مالک تمام یا بخشی از ۹ نیروگاه با قدرت تولیدی ۳۱۰۰ مگاوات برق می‌باشد. اما نکته مهم در مورد شرکت ماه‌تاب این است که همه‌ی فکر و ذکر صاحبان آن، سودآوری شخصی نیست. همانطور که یکی از 7 ارزش مشترک گروه ماه‌تاب، «مشارکت و انجام فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی موثر در محدوده جغرافیایی نیروگاه‌ها و پروژه‌های گروه ماه‌تاب» است، مدیران ماه‌تاب در عمل نیز این دغدغه را نشان داده­ اند.

برجسته‌ترین فعالیت فرهنگی شرکت ماه‌تاب، تاسیس «مدرسه فردا» در نیروگاه "رودشور" است. «مدرسه فردا» در حقیقت کارگاهی آموزشی - عملیاتی در مورد شیوه‌های نوین آموزشی و موثر دنیا است. از دیگر فعالیت‌های اجتماعی شرکت ماه‌تاب میتوان به تاسیس «موزه انرژی» در نیروگاه "رودشور" و همکاری با "بنیاد امام موسی صدر" در راستای حمایت از استعدادهای درخشان، توسعه ابزارها و امکانات آموزشی و بالا بردن سطح کیفی خوابگاه‌های دانش‌آموزی تحت حمایت این بنیاد در منطقه کهنوج اشاره کرد. (اطلاعات بیشتر در وبگاه شرکت ماه­تاب موجود است)

کمیته مسئولیت‌های اجتماعی شرکت ماه‌تاب در سال 95 به این نتیجه رسید که می‌بایست در مورد هر منطقه فعالیت، متناسب با نیازهای اجتماع اطراف پروژه اقداماتی را تعریف کند. همچنین این کمیته پس از آشنایی با محمد یونس و کتاب‌های او، با مفهوم کارآفرینی اجتماعی آشنایی پیدا کرد و به سمت کارآفرینی اجتماعی یا حمایت از کارآفرینان اجتماعی سوق پیدا کرد، به این معنی که می‌توان علاوه بر فعالیت‌های خیریه عادی، با ایجاد یا حمایت از کارآفرینی و کسب و کار اجتماعی، بصورت پایدارتر به حل معضلات مختص یک منطقه پرداخت. در همین راستا ارتباطی بین ماه‌تاب و دو تن از اعضای فعال گروه نوآوری و کسب و کار اجتماعی «سید وحید رضوی» و «محمد ملکشاهی» شکل گرفت. بعنوان شروع همکاری، شهرستان کهنوج و نیروگاه ماهتاب - کهنوج انتخاب شد و فاز «شناخت کوتاه‌مدت از معضلات اجتماعی اصلی منطقه و ارائه راهکارهای ایجاد و حمایت از کارآفرینی اجتماعی در منطقه» توسط اعضای گروه اجرا شد.

براساس پیشنهادات انتهای فاز شناخت و تحلیل منطقه، مقرر شد یک مرکز رشد کارآفرینی اجتماعی در نیروگاه کهنوج تاسیس شود. این مرکز بطور خلاصه، در شناسایی افراد مستعد کارآفرینی، شناسایی کارآفرینان نمونه منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، جلب سرمایه‌گذار برای ایده‌های جذاب منطقه‌ای، آموزش و مشاوره و حمایت مالی برای به ثمر نشستن ایده‌ها فعالیت خواهد داشت. از طرفی، بعلت تخصص شرکت ماه‌تاب در اجرای پروژه‌های نیروگاهی، و بدلیل ایجاد یک ممر درآمد برای روستاهای هدف، مقرر شد پروژه‌های کوچک تولید برق از انرژی تجدیدپذیر برای هر یک از روستاهای مدنظر اجرا شود، و عواید حاصل از فروش برق، در قالب حمایت از کارآفرینان اجتماعی، صرف توسعه روستاهای هدف گردد. در حقیقت شرکت ماه‌تاب از طریق استفاده از تخصص خود (سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های انرژی تجدیدپذیر)، می‌تواند علاوه بر بازگشت سرمایه‌ی خود، ممر درآمدی برای روستاهای هدف ایجاد کند و این درآمد را با سیاست‌های توسعه‌ای صحیح، صرف توسعه روستاها کند.

برای اجرای صحیح این عملیات، نیاز است تا نیروهای توسعه‌گر محلی و ملی، با ایجاد حساسیت در مردم روستاهای هدف، جلب مشارکت جوامع محلی در اجرا و نگهداری از پروژه‌های نیروگاهی تجدیدپذیر، و هدایت عواید نیروگاه‌ها به سمت توسعه روستا کمک کنند. لازم به ذکر است که گروه نوآوری و کسب و کار اجتماعی مسئولیت ایجاد شبکه‌ای از توسعه‌گران محلی و ملی که بتوانند ماه‌تاب را در این زمینه یاری کنند، عهده‌دار شده است.

از سامانه سرو، "سامانه‌ی آموزشی کارآفرینان اجتماعی" رونمایی شد

ماموریت این سامانه مبتنی بر اینترنت، تولید محتوای آموزشی با محوریت موضوع کارآفرینی اجتماعی است. در فاز ابتدایی، از بخش «کلیپ های آموزشی» سایت رونمایی شده است. همکاران این بخش، نمونه های ناب کارآفرینی اجتماعی و نوآوری اجتماعی را برای شما گردآوری کرده اند، نمونه هایی از حوزه های مختلف (درمان، نوآوری های اقشار محروم، آموزش و تحصیل، کشاورزی خرد، ...). همچنین کلیپ هایی برای آشنایی با مفاهیم کارآفرینی اجتماعی و نوآوری اجتماعی و مفاهیم مرتبط با این حوزه برای شما گردآوری شده است. شما می توانید به صورت رایگان از این کلیپ های آموزشی استفاده کنید.

همچنین بزودی، دوره هایی با هدف کمک به کارآفرینان اجتماعی ایرانی بصورت آنلاین برگزار خواهد شد. در این دوره ها به افرادی که انگیزه لازم برای کارآفرینی اجتماعی دارند، برای برداشتن قدم های لازم برای ایجاد و رشد یک کارآفرینی اجتماعی ایرانی کمک خواهد شد.

انتقادات نسبت کارآفرینی اجتماعی و مفاهیم مشابه آن

بسم الله الرحمن الرحیم

«کارآفرینی اجتماعی»، اولین مرتبه بین سال‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ استفاده شد و با افزایش مشکلات اجتماعی در دهه ۱۹۹۰ توجه به این مفهوم افزایش یافت. بسیاری از محققان معتقدند که افزایش مشکلات اجتماعی، کاهش کمک‌ها به سازمان‌های خیریه که برای برطرف کردن مشکلات اجتماعی تلاش می‌کردند و ضعف و ناکارآمدی سازمان‌های خیریه سنتی، عوامل اصلی پیدایش مفهوم کارآفرینی اجتماعی بوده‌اند.

می‌توان کارآفرینی اجتماعی را اتخاذ رویکردهای نوآورانه و پایدار برای برطرف کردن مشکلات اجتماعی دانست؛ این رویکردها می‌تواند در قالب یک سازمان خیریه‌ی نوآور، یک سازمان انتفاعی یا سازمان دولتی اتفاق افتد.

«کسب و کار اجتماعی»، نخستین مرتبه توسط پروفسور محمد یونس، برنده جایزه صلح نوبل سال ۲۰۰۶ معرفی شد. او نخستین بار این واژه را در کتابش به نام “ساختن جهانی بدون فقر – کسب و کار اجتماعی و آینده سرمایه‌داری” که در سال ۲۰۰۷ منتشر شد، به کار برد. محمد یونس کسب و کار اجتماعی را کسب و کاری، بدون ضرر و بدون تقسیم سود می‌داند که با هدف اصلی برطرف کردن مشکلات اجتماعی تاسیس می‌شود.

با توجه به افزایش مشکلات اجتماعی و پتانسیل بالای این مفاهیم در کاهش مشکلات اجتماعی، این مفاهیم امروزه مورد توجه ویژه‌ای قرار گرفته‌اند؛ اما انتقادهایی به کارآفرینی اجتماعی و مفاهیم مشابه آن وارد است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود.

در غیاب ساختار حقوقی مشخص برای فعالیت سازمان‌هایی که با عنوان «بنگاه اجتماعی» یا «کسب و کار اجتماعی» فعالیت می‌کنند و در نبود نظارت بر فعالیت آنها، صرف بیان اینکه یک سازمان، کسب و کار یا بنگاه اجتماعی است، مزایای زیادی برای آن به همراه خواهد داشت؛ مشتریان آن کسب و کار به علت اعتماد مردم افزایش می‌یابد، تصویر مثبتی از سازمان در ذهن مشتریانش ایجاد می‌شود و معمولا شدت رقابت به علت عدم ورود رقبا کاهش می‌یابد

برخی از منتقدان معتقدند که تحت شرایط ذکر شده در بالا این مفاهیم، پوششی فراهم کرده اند که کسب و کارها‌ ضمن انجام فعالیت‌های سابق خود یعنی دنبال کردن هدف کسب حداکثر سود اقتصادی، از بسیاری از فشارهای محیطی ناشی از رقابت و قوانین در امان باشند. آنها معتقدند در شرایطی که برای تبدیل شدن به یک کسب و کار یا بنگاه اجتماعی، کافیست یک شرکت اعلام کند که کسب و کار اجتماعی است و پس از آن تحت هیج گونه نظارتی قرار نمی‌گیرد، کسب و کار اجتماعی زمینه‌ای برای سوءاستفاده سازمان‌های تجاری فراهم است.

از طرفی برطرف کردن مشکلات اجتماعی بسیار وابسته به نظام فکری و ارزشی فرد کارآفرین اجتماعی است. یک کارآفرین اجتماعی‌ ممکن است به زعم خود در جهت برطرف کردن مشکلات اجتماعی اقدام کند ولی آثار منفی اجتماعی گسترده‌ای به جای بگذارد؛ همچنان که نمونه‌های بسیاری در تاریخ با هدف خدمت به جامعه، فجایع بزرگی خلق کرده‌اند. البته این موضوع یکی از حساسیت‌های کارآفرینی اجتماعی و هر فعالیت اجتماعی دیگری محسوب می‌شود.

برای مطالعه متن کامل‌تر انتقادهای وارد شده به کارآفرینی اجتماعی و مفاهیم مشابه آن به این لینک مراجعه نمایید.

انتشار دومین شماره از خبرنامه کارآفرینی اجتماعی حرکت

سه شنبه 25 خرداد، دومین شماره از خبرنامه کارآفرینی اجتماعی «حرکت» منتشر شد. این شماره، شامل اهم فعالیت‌های «گروه نوآوری و کسب و کار اجتماعی» و «انجمن حامیان فرهنگ قرض‌الحسنه و کارآفرینی اجتماعی» پس از انتشار اولین شماره این خبرنامه می‌باشد.

در این خبرنامه، مطالبی در مورد رویداد کارآفرینی روستایی «هم‌نت روستا»، برگزاری چهارمین نشست همیاران توسعه محلی، همایش مسئولیت اجتماعی بنگاه‌های اقتصادی، همکاری پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه شریف و ستاد احیای دریاچه ارومیه، انتشار ترجمه کتاب «روانشناسی نفوذ، هنر متقاعد نمودن دیگران»، آگهی دعوت به همکاری با دو نهاد حامی این خبرنامه و معرفی یکی از فعالیت‌های حوزه کارآفرینی اجتماعی در کشورمان ارائه شده است.

شماره دوم خبرنامه کارآفرینی اجتماعی حرکت از این لینک قابل مشاهده است.

همچنین می‌توانید از این لینک، اقدام به عضویت در این خبرنامه نمایید.

فلیپ کاتلر هم به حامیان کارآفرینی اجتماعی پیوسته است.

کاتلر به عنوان پدر بازاریابی جهان و فردی با بیش از دهها کتاب، نتایج یک عمر پژوهش و تجربیاتش را در کتابی به نام بازاریابی نسل3 منتشر ساخت. بازاریابی 3 فراتر از یک کتاب معمول بازاریابی است و نویسنده معتقد است که این کتاب می تواند به عنوان یک راه حل جهانی به کمک بشریت بیاید.

در واقع کاتلر معتقد است که نسل 1 بازاریابی بیشتر محصول محور بود و در نسل 2 محوریت به مشتری تعلق گرفت ولی اکنون نوبت آن است که ارزشها و مفاهیم ارزشمند (و به عبارت دیگر روح انسان ) محور فعالیت بنگاه ها قرار بگیرند تا بتوانند در آینده باقی بمانند.

نگرشی که بازاریابی نسل 3 به اجتماع و ماموریت دارد بسیار متفاوت از مسئولیت اجتماعی است که در نسل دوم بازاریابی شکل گرفت. مسئولیت اجتماعی اگرچه در پاسخ به سوال نقش سازمان در جامعه شکل گرفت اما هرگز نتوانست به تناقض های اساسی درون خود پاسخ دهد. در دوران نسل 2  برخی شرکت ها تلاش کردند که تغییری ایجاد نمایند. در این دوران، کتاب "نظام سرمایه داری مهربان^[1]" مسئولیت اجتماعی را روش مناسبی برای شرکت ها در شروع کسب و کار خود ذکر کرده است. نویسنده دو دلیل برای ادعای خود دارد؛ نخست آن که فعالیت های بشر دوستانه، احساس رهبران شرکت را در خصوص عوامل اجتماعی فعال ساخته و در نتیجه آن ها  برای هزینه کردن در این خصوص به طور شخصی و یا شرکتی تحریک می شوند  و دوم اینکه شرکتی که مشارکت در فعالیت های بشر دوستانه را درک می کند از نظر بازاریابی دارای ارزش می باشد و این در فروش آنها موثر است. بازاریابی نسل 3، رویکرد بالا را که ناشی از تفکرات بازاریابی نسل2 بود مردود می نماید چرا که معتقد است، این دو نقطه شروع عموما با شکست مواجه می شوند چرا که شرکت هایی که رویکرد اول را دنبال می کنند، اغلب در ادغام مفاهیم بشر دوستانه به عنوان بخشی از ماهیت و ژن شرکت شکست می خورند و آن­ها­یی که رویکرد دوم را دنبال می کنند عموما برای ادامه مشارکت و تعهد دچار مشکل می شوند. به عبارت دیگر، بازاریابی نسل  3 معتقد است برای آنکه فعالیت اجتماعی در درون سازمان و کارکنان آن نهادینه شود باید هدف اجتماعی در ماموریت سازمان و در اولویت اول قرار گیرد و حتی درآمد در اولویت های بعدی باشد.

کارآفرینی اجتماعی، نیاز همه کشورها

بسم الله الرحمن الرحیم

شاید تصور کنیم که مفهوم کارآفرینی اجتماعی و اشکال مختلف آن یعنی سازمان های خیریه نوآور، کسب و کارهای اجتماعی و بنگاه های اجتماعی در کشورهای فقیر یا در حال توسعه موضوعیت دارند زیرا این کشورها هستند که با مسائل و مشکلات اجتماعی فراوانی دست و پنجه نرم می کنند. گرچه ممکن است مسائل اجتماعی، بهداشتی، زیست محیطی و اقتصادی در کشورهای فقیر و در حال توسعه نسبت به کشورهای توسعه یافته بیشتر باشد و نیاز به کارآفرینی اجتماعی در این کشورها بیشتر احساس شود ولی این موضوع، کشورهای پیشرفته را از امثال این اقدامات، بی نیاز نمی کند. حتی اگر فرض کنیم کشوری در دنیا وجود دارد که نظام های موجود در آن به گونه فعالیت می کنند که تمامی مسائل این کشور را برطرف کرده اند و هیچ مشکلی در این کشور وجود ندارد؛ در این صورت آیا می توان ادعا کرد که آن کشور نیاز به کارآفرینان اجتماعی ندارد؟

به نظر می رسد خیر. جالب است بدانیم نخستین بار بیل درایتون، بنیانگذار آشوکا، واژه کارآفرینی اجتماعی را به کار برد او با تاسیس آشوکا تلاش می کند اقداماتی از این دست را در نقاط مختلف دنیا حمایت کند و گسترش دهد. بیل درایتون در آمریکا زندگی می کند، کشوری که به گمان بسیاری ار افراد مشکلات اجتماعی و اقتصادی کمتری نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر دارد. چرا بیل درایتون این مفهوم را معرفی می کند و بر چه جنبه ای از آن تاکید می کند و چرا برای توسعه و ترویج آن در کشورهای مختلف دنیا تلاش می کند؟ زیرا او باور دارد که کارآفرینی اجتماعی، راه حل مناسبی برای برطرف کردن مشکلات دنیای امروز است. او کارآفرینی اجتماعی را اتخاذ رویکردهای نوآورانه برای برطرف کردن مشکلات اجتماعی تعریف می کند و بر جنبه نوآوری در اقدامات کارآفرینانه اجتماعی تاکید بسیار دارد او معتقد است که کارآفرینی اجتماعی می تواند از طریق نوآوری، اوضاع کشورهایی را که مشکلات کمتری نسبت به کشورهای فقیر دارند نیز بهبود بخشد. اگر نوآوری با هدف بهبود وضعیت موجود، صورت می پذیرد و انتهایی برای نوآوری متصور نیستیم بنابراین کارآفرینی اجتماعی مورد نیاز همه کشورها حتی کشور خیالی ای که هیچ مشکلی ندارد، می باشد؛ زیرا کارآفرینی اجتماعی عملکرد و کارآیی نظام های موجود در این کشورها را که موفق شده اند مشکلات اجتماعی خود را برطرف کنند نیز ارتقا می دهد و وضعیت آن کشور را بهبود می بخشد.

 

 

همنت روستا، آیا نتیجه ای هم داشت؟

وقتی جناب سالک، نماینده محترم اصفهان ظهر جمعه به محل برگزاری رویداد همنت روستا  آمد، من خلاصه داستان همنت روستا را گفتم و توضیح دادم  در این چند روز چه برنامه هایی اجرا شده و طبق طرح‌ریزی های انجام شده قرار بوده است با همکاری نخبگان شهری و روستایی بتوانیم در توسعه محلی نقش آفرینی کنیم. خیلی سریع پرسید «آیا موفق هم شدید؟»

سوال خوبی بود که ذهن هر سیاست گزار/گذاری را مخصوصا در سطح کلان باید به خود مشغول کند. آن موقع نتوانستم و وقت نبود که جوابی بدهم اما، شاید بشود اینجا درباره اش بحث کرد.

شاید یک نفر بیاید و با توجه به نوآورانه بودن یا نبودن ایده های مطرح شده به این سوال جواب داده شود.  اولین تیم ایده ی ترکیب کود مرغ و کود دام و بسته بندی آن را داده بود و به همین ترتیب بقیه ایده ها هم خیلی ساده و ابتدایی بودند و با این معیار احتمالا به این جمع بندی می‌رسیم که همنت روستا نتیجه خاصی را به همراه نداشته است.

شاید یک راه دیگر برای بررسی اینکه همنت روستا اثربخش بوده یا نه این باشد صبر کنیم و ببینیم تیم‌های تشکیل شده در طول زمان پا خواهند گرفت یا نه؟ یک راه دیگر نیز  این است که دو روستای محل اجرای طرح را با روستاهای مشابه شان در دو سه سال بعد از نشر شاخصهای توسعه مقایسه کنیم. این روش مستلزم گذر زمان و صرف انرژی فراوانی است.

راههای دیگری هم هست اما اجازه دهید سخن را کوتاه کنم و ملاک خودم را معرفی کنم. من فکر میکنم به هر مقدار که همنت روستا بتواند مردم روستای کفران و سیور و یا هرجای دیگری را به فکر بیندازد موفق بوده است. به این فکر که  «ما با داشته هایمان چه کارهایی میتوانیم برای خودمان انجام دهیم؟»

من درطول سه-چهار روزی که در همنت روستا و با روستاییان هم سخن و هم صحبت بودم بسیاری از جوانان شرکت کننده در همنت روستا و حتی کسانی که در همنت شرکت کننده نبودند و فقط می آمدند سرو گوشی آب بدهند که چه خبر است  را دیدم که به این فکر افتده اند که ما چه کارهای دیگری برای بهبود رفاه و اقتصاد خودمان قادریم انجام دهیم؟ به همین دلیل و به دلیل شور و اشتیاقی که همنت روستا توانست در میان همه اقشار روستایی ایجاد کند، مطمئنم که این تلاش روستاییان بی توفیق و بی نتیجه  نخواهد ماند . پس همنت روستا موفق بوده است و خواهد بود انشالله.

سه سوال کلیدی، برای تشخیص بنگاه اجتماعی

همه ما کمابیش با واژه‌ی بنگاه اجتماعی آشنا هستیم. تعاریف بسیاری برای این مفهوم توسط دانشگاهیان و کارآفرینان مطرح شده است. اما برای اینکه بتوانیم تشخیص دهیم یک بنگاه، اجتماعی محسوب می‌شود یا خیر چه راهی وجود دارد؟

موسسه ACUMEN بستری است برای حمایت‌‌های دانشی، فنی و مالی از کارآفرینان اجتماعی. بنا بر ماموریتش، این موسسه می‌بایست کارآفرینان اجتماعی و بنگاه های اجتماعی را تشخیص دهد. این موسسه، در یکی از مطالب خود، سه سوال کلیدی برای تشخیص بنگاه اجتماعی مطرح می‌کند:

·         آیا بنگاه مورد نظر برای اثرگذاری های خود اولویت بندی دارد؟ موضوع هسته اصلی کسب و کار بنگاه می‌بایست خلق یک یا چند اثر مثبت اجتماعی باشد. به این معنی که، توانایی آنها در بهبود زندگی مردم و بهبود دنیا خروجی غیرمستقیم کار آنها نباشد، بلکه تمرکز اصلی آنها باشد.

بنابراین اگر برای مثال بانکی تجاری را سراغ دارید که در راستای مسئولیت اجتماعی و بوسیله 10% از سود خود، از آموزش رایگان حمایت می‌کند، نمی‌تواند جزو بنگاه های اجتماعی حساب شود

·         آیا بنگاه مورد نظر توانسته معادلات را تغییر دهد؟ راه حل بنگاه برای معضل اجتماعی مدنظر می‌بایست نوآورانه باشد و فضای حاکم بر آن حوزه را تغییر دهد. بدین معنی که آنها گاهی اوقات بازارهایی می‌سازند که قبلا وجود نداشته است.

اگر دغدغه اصلی موسسه ای، رهایی زنان روستاهای مناطق کمتر توسعه یافته از فقر است، تمرکز اصلی این بنگاه، اجتماعی است. اما اگر برای این کار، به سراغ روشهای خیریه ای معمول (مانند کمک های بلاعوض، و یا فروش صنایع دستی معمول روستا بوسیله جشنواره‌های خیریه) رفته است، بنابراین نتوانسته معادلات حاکم بر فضا را تغییر دهد و بنگاه اجتماعی محسوب نمی‌شود.

·         آیا بنگاه مورد نظر با روشهای حرفه‌ای اداره می‌شود؟ یک بنگاه اجتماعی (انتفاعی یا غیرانتفاعی) می‌بایست طوری سازماندهی و اداره شود که بتواند خودگردانی مالی خود را حفظ کند.

اگر بنگاهی، دغدغه اصلی خود را تحصیل کودکان کار تعریف کرده باشد، و همچنین روشها و بازارهای جدیدی برای کاهش هزینه‌های تحصیل و کسب درآمد توسط سرپرستان این کودکان ایجاد کرده باشد، تا بدین جا مشخصات یک بنگاه اجتماعی را داراست. اما اگر درآمدهای بنگاه کفاف هزینه‌هایش را ندهد، بنابراین نمی‌توان برروی پایداری آن حساب کرد و نمی‌توان آن را بنگاه نامید. چون دیر یا زود محکوم به تعطیلی خواهد بود.

تنها با برخورداری توامان این سه ویژگی است که یک کارآفرینی اجتماعی متولد می‌شود و یک بنگاه، بنگاهی اجتماعی محسوب می‌گردد.