اقدامات و برنامه‌های آتی در گلباف

پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه شریف به عنوان یکی از اعضای شبکه کارآفرینی اجتماعی رسالت، در پروژه گلباف دو دسته فعالیت عمده در منطقه انجام می‌دهد؛ نخست راهبری «پویش گلباف من» و رویدادهای اجتماعی - فرهنگی که ذیل این پویش تعریف می­‌شود و دوم راهبری پروژه مطالعاتی «شناخت مشارکتی منطقه».

پروژه شناخت قرار است به ما کمک کند که مسایل الویت­‌دار توسعه پایدار منطقه را شناسایی کنیم؛ مشارکت ذینفعان جلب شود و یک مطالعه جامع که به آنها کمک می‌کند انجام شود؛ کاری کاملا علمی و دانشگاهی که  از مشارکت ذینفعان و جوانان محلی نیز در آن بهره می‌­بریم. از طرفی در برنامه­‌های ذیل پویش، رویدادهای اجتماعی را طراحی و با کمک جامعه محلی در منطقه اجرا می­‌کنیم. البته به مرور زمان نقش فعالین محلی در طراحی‌ها نیز پررنگ‌تر از گذشته می‌شود. برای این اقدامات، اهداف متفاوتی می‌­توان متصور بود؛ مانند جلب مشارکت جامعه محلی به ویژه جوانان؛ تغییر نگرش در راستای اهدافی که برای موفقیت در توسعه پایدار منطقه  تعریف شده و مهمتر از همه، در  مجموع اقدامات به ویژه پویش این هدف را دنبال می­‌کنیم که به توسعه سرمایه انسانی در منطقه کمک کنیم (شاید این مهمترین ماموریتی است که در پژوهشکده دنبال می‌­کنیم و برنامه‌های متنوعی برای آن تعریف کردیم).

در پویش گلباف من بدنبال موج­‌سازی و جریان­‌سازی برای بسیج جامعه محلی و جلب مشارکت عامه مردم به منظور درگیر شدن در برنامه‌­های توسعه پایدار منطقه نیز هستیم .یکی از کارکردهای پویش، آموزش و توانمندسازی فعالان و جوانان منطقه است؛ چه از طریق مشارکت در اجرای برنامه‌های پویش و چه از طریق شرکت در دوره‌­های آموزشی. علاوه بر این، فعالیت­‌های خوبی در حوزه آموزش و پرورش  تعریف شده  و جمعی از معلمان و فعالان فرهنگی در این فعالیت­‌ها مشارکت دارند؛ ما به بحث توانمندسازی یا بهتر بگوییم، «توان‌افزایی»، نگاه ویژه‌ای داریم چون از نظر ما آنچه که برای آینده منطقه پایدار می­‌ماند، فعالیت‌­هایی است که منجر به توسعه سرمایه انسانی می­‌شود. به هر حال باید بپذیریم که ما مدت زمان محدودی در منطقه حضور داریم و یک روزی بالاخره باید خارج شویم مهمترین عاملی که می‌­تواند تضمین­‌کننده حرکت گلباف در مسیر تعالی و پیشرفت باشد ، وجود جمعی از فعالان توانمند است  که خودشان را باور دارند و می‌­دانند که چطور باید مسایل را شناسایی و با کمک یکدیگر، حل کنند.

بنا داریم همین مسیری را که در پیش گرفتیم، ادامه دهیم؛ تمرکز بیشتر بر بحث توسعه سرمایه انسانی در منطقه و کمک به ارتقای  نگرشی، دانشی و مهارتی فعالان منطقه و نیز نسل‌های آینده.

قنوات رگ‌های حیات گلباف

استان کرمان با مساحت 182 هزار کیلومترمربع (11 درصد از کل مساحت کشور) پهناورترین استان ایران می‌­باشد. به استناد آمار شرکت سهامی آب منطقه‌­ای استان کرمان، 2391 رشته قنات در این استان وجود دارد. از این تعداد قنات 375 میلیون مترمکعب آب استخراج شده که 6 درصد از میزان برداشت­‌های کل آب از منابع زیرزمینی را شامل می‌­شود.

بخش گلباف، با جمعیت 14473 نفر (بر اساس آماربرداری سال 1395)، به عنوان بخشی از شهرستان کرمان در فاصله 110 کیلومتر از شهر کرمان قرار دارد. بر اساس آماربرداری سال 1390، در این بخش حدود 18 قنات فعال وجود دارد که سالانه 3 میلیون مترمکعب آورد برای بخش گلباف دارند. به جز 5 قنات که 90 درصد آوردشان را برای کشاورزی در نظر گرفته‌­اند، مابقی قنوات، تقریبا تمامی آورد خود را به سیراب کردن باغات و مزارع کشاورزی اختصاص داده‌­اند. این آمارها وابستگی شدید کشاورزی _که نقش بسیار مهمی را در تولید و اشتغال منطقه دارد_ را به آب قنوات نشان می‌­دهد.

دهانه قنات خندق در گلباف

آموزش معلمین برای کمک به توسعه پایدار و چند ملاحظه

در یکی از شهرهای کوچکی که در حال انجام کار توسعه منطقه ای هستیم، به این رهیافت رسیدیم که سرمایه گذاری برای تربیت نسل بعدی دانش آموزانی که متفاوت بیاندیشند و پر امیدتر، پرتلاش تر و خودباورتر از نسل فعلی باشند، کمک پایداری به آینده توسعه منطقه است. لذا برنامه های متنوعی برای حوزه آموزش و پرورش تعریف کردیم که در نوع خود جالب و متفاوت هستند و به این شکل شاید بشود گفت برای اولین بار در کشور و با هدف کمک به توسعه یک منطقه پیاده سازی می شوند.

در همین راستا، جمعی از معلمان دغدغه مند که دوست دارند به بهبود منطقه خودشان کمک کنند و البته این اطمینان نسبی را هم داریم که قصد مهاجرت تا 5 سال آینده را ندارند(یعنی حالا حالا ها در منطقه شان می مانند)، انتخاب کرده ایم و قرار است در یک سفر تفریحی-آموزشی ویژه، کمک کنیم که بینش های جدیدی در حوزه آموزش را بر اساس تجربه نهادهای منتخب آموزشی کشور ، کسب کنند.

جدای از هدف های خوب و ویژه این دوره آموزشی-تفریحی، اما در صحبت با همکاران به نکاتی رسیده ایم که دقت به آنها در طراحی این دوره خیلی اهمیت دارد. در واقع، چنین دوره هایی و چنین برنامه های مثبت و انگیزاننده ای، ممکن است که تاثیرات منفی ناخواسته ای هم داشته باشند که بر خلاف اهداف اولیه خود عمل کنند.

از جهت روشن شدن موضوع، دو نکته را در رابطه با همین برنامه ذکر می کنم:

اول اینکه بازدید مدارس خوب و پیشرو و خلاق تهران و بابلسر و سایر نقاط کشور، اگرچه حتما در باز شدن افق های دید این عزیزان می تواند موثر باشد؛ اما از سوی دیگر برای معلمان منطقه محروم، ممکن است سبب تقویت حس ناامیدی از طریق مقایسه امکانات و شرایط و محدودیت های خود با شرایط دیگر مدارس پیشرو شود و حتی برخی از این معلمان را به مهاجرت از منطقه خود در سالیان آینده ترغیب کند؛ برای کم رنگ کردن این پیامد، تصمیم گرفتیم که در این سفر تفریحی، قسمت تیره و سیاه تهران و شهرهای بزرگ را هم به ایشان نشان دهیم. لذا بازدید از چند مدرسه در مناطق مسئله دار و حاشیه ای تهران و مواجهه از نزدیک با چالش های ایشان را به برنامه اضافه کردیم.

چالش دوم این بود که نشان دادن این روشهای پیشرو و مدرن آموزشی به دلیل فاصله زیاد با شرایط ایشان در آن شهر کوچک، ممکن است این حس را ایجاد کند که نمی تواند سبب تغییر و تحول در منطقه فعالیت ایشان شود و لذا نهایتا بعد از بازگشت از سفر، «بی عملی» در رابطه با پیاده سازی افق های جدید کسب شده از این تور آموزشی اتفاق بیافتد. برای حل این مسئله نیز تصمیم گرفتیم جلسات توجیهی قبل، حین و بعد از سفر را جدی بگیریم و برنامه ویژه ای برایشان داشته باشیم. به طوری که در مقاطع مختلف زمانی این تور، بتوانیم با تشکیل جلسات هم اندیشی و مباحثه، دغدغه ها را با یکدیگر به اشتراک بگذاریم و بتوانیم همگرایی ذهنی و دلی در رابطه با راه های جدید ایجاد تحول در آموزش و پرورش آن منطقه محروم ایجاد کنیم.

سخن پایانی اینکه مداخله در امر توسعه به ویژه در مناطق کوچک که اثرات اقدامات می تواند زود دیده شود و نیز گسترده باشد، امری بسیار حساس است و باید با سنجش دقیق جوانب و پیش بینی پیامدهای ناخواسته آن صورت بگیرد.

همکاری گروه نوآوری و کسب و کار اجتماعی با بانک قرض الحسنه رسالت در پروژه توسعه منطقه ای پایدار گلباف

چندی پیش، استان کرمان در کنار استان‌های لرستان و آذربایجان شرقی، از سوی وزارت کشور به عنوان پایلوت اقتصاد مقاومتی تعیین شد. در همین راستا، استانداری کرمان در جهت پیگیری و اجرای سیاست های اقتصاد مقاومتی، این استان را به هشت منطقه تقسیم نمود و برای هر یک از این مناطق، یک معین از میان مجموعه های بزرگ اقتصادی کرمان تعیین کرد.

بانک قرض‌الحسنه رسالت، در این میان، به عنوان معین اقتصاد مقاومتی منطقه گلباف تعیین شد. منطقه گلباف در شرق استان کرمان قرار دارد که با یک رشته کوه از کویر لوت جدا می شود. این منطقه که ویژگی های آب و هوایی منحصربفردی دارد، علی رغم دارا بودن پتانسیل های زیاد در مباحث مرتبط با کشاورزی، محصولات باغی، صنایع دستی و صنایع غذایی سنتی، دارای مشکلات زیادی در حوزه اشتغال و رونق اقتصادی است و سالیان اخیر رشد مهاجرت مردم به خارج از شهر را تجربه می‌کند.

«گروه نوآوری و کسب و کار اجتماعی» در «پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه صنعتی شریف» یکی از نهادهایی است که در حوزه کارآفرینی اجتماعی و توسعه پایدار فعالیت می‌کند. از آنجایی که کمک به تحقق اقتصاد مقاومتی و توسعه پایدار محلی – منطقه‌ای یکی از اهداف اصلی «گروه نوآوری و کسب و کار اجتماعی» می‌باشد، پس از آنکه بانک قرض‌الحسنه رسالت به عنوان معین اقتصاد مقاومتی گلباف تعیین شد، با کمال میل، همکاری با بانک قرض‌الحسنه رسالت(که خود یک بانک اجتماعی، و دارای سوابق قبلی مشارکت با دانشگاه ها و سازمان های خصوصی و مردم نهاد در حوزه کارآفرینی اجتماعی است) و دیگر سازمان‌هایی که برای تحقق اقتصاد مقاومتی در گلباف به عرصه آمده‌اند را پذیرفت.

گفتنی است پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه صنعتی شریف، در سالیان اخیر تجربیات توسعه محلی – منطقه‌ای در کشور خودمان  و برخی دیگر از کشورهای پیشگام در این حوزه را به صورت عمیق مورد مطالعه و بررسی قرار داده است؛ همچنین با گروه‌های فعال در زمینه توسعه محلی در ارتباط است و نشست‌های هم‌اندیشی این تشکل ها و فعالین را راهبری می‌نماید و علاوه بر این با ستاد احیای دریاچه ارومیه، در حوزه مسائل اجتماعی - فرهنگی توسعه پایدار مناطق اطراف دریاچه ارومیه نیز همکاری می‌کند.

به اعتقاد پژوهشکده، موضوع توسعه منطقه ای، یک موضوع چند تخصصی و چند حوزه ای است که حتما برای نیل به آن بایستی از مشارکت جمعی استفاده کرد. به همین خاطر هم هست که مدل توسعه پایدار منطقه ای گلباف در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی، مبتنی بر مشارکت بین سازمانی است که البته تماما نیز خارج از حیطه دولت و با تمرکز بر توانمندی های بخش خصوصی و مردم نهاد است.

در جمع سازمان‌هایی که برای تحقق اقتصاد مقاومتی گلباف به عرصه آمده‌اند، گروه نوآوری و کسب و کار اجتماعی، راهبری مباحث علمی و فرهنگی را بر عهده دارد و در این زمینه در حال انجام اقداماتی می‌باشد که در آینده نزدیک در کانال‌های ارتباطی گروه منتشر خواهد شد. جهت کسب اطلاعات بیشتر راجع به برخی اقدامات فرهنگی پژوهشکده در گلباف و به ویژه پویش «گلباف من»، می توانید به وبسایت www.golbafeman.ir یا کانال تلگرام این پویش مراجعه فرمایید.