آشنایی با یک کارآفرین اجتماعی در زابل

در ادبیات کارآفرینی اجتماعی برای یک کارآفرین اجتماعی ویژگی­ های شخصیتی گوناگونی شمرده می­ شود از جمله روحیه تسلیم­ ناپذیری و درس گرفتن از شکست­ها، تبدیل کردن تهدید به فرصت­، استفاده از راه­ حل های نوآورانه، ریسک­ پذیری و غیره. هنگامی که با این تعاریف آشنا می­شدم پیش خودم فکر می­کردم این­ تعریف از کارآفرین اجتماعی مبالغه آمیز است و کارآفرین اجتماعی را یک قهرمان شکست­ ناپذیر در نظر گرفته­ اند که احتمالا در دنیای واقعی بسیار به ندرت یافت می­ شود. مدتی گذشت و در طرح تحقیقاتی «بررسی تجارب جهانی بنگاه‌های اجتماعی و شناسایی کسب‌و‌کارهای اجتماعی در بستر تعاون» به خاطر مطالعه یک تعاونی سازگار با الگوی بنگاه­ های اجتماعی راهی سیستان شدم و در شهر زابل با شخصی آشنا شدم که بسیاری از این صفات را دارا بود. در ادامه قصدم بیان خلاصه­ ای از داستان زندگی و فعالیت­های آقای حمید صابری، عضو هیئت مدیره و مدیرعامل تعاونی فراگیرملی توانمندسازی سیوستان است چراکه معتقدم داستان شکست­ها و تسلیم­ نشدن­های ایشان می­تواند بسیار الهام­بخش باشد.

آقای حمید صابری متولد سال 1357 در زاهدان است. اصالت او زابلی است و به همراه خانواده در زابل زندگی می­کند. وی بعد از مقطع دبیرستان به همراه برادرش وارد دانشسرای تربیت معلم شده  و در شهریور ماه سال 75 در حالی که تنها 11 روز به اولین روز کاری­ اش در آموزش و پرورش باقی مانده بود، زندگی او دچار دگرگونی بزرگی می­شود و در یک حادثه رانندگی دچار آسیب و از کمر به پایین قطع نخاع می­شود. پس از مدتی سردرگمی در حالی که در سال 78 برای درمان به تهران مراجعه کرده بود، عموی او با اهدای دو کتاب در زمینه کامپیوتر وی را نصحیت می­کند که به دنبال یادگیری علوم نوین کامپیوتری برود و از آن سال به بعد آقای صابری یادگیری کامپیوتر را به صورت شخصی و با آزمون و خطا آغاز می­کند. پشتکار ایشان موجب می­شود سرانجام در سال 86 یک سایت فروش آنلاین محصولات آرایشی و بهداشتی به نام "سیستان­ کالا" راه ­اندازی کند. این سایت در آن­ سال­ها موفقیت نسبتا خوبی کسب می­کند تا ماهانه 2 میلیون و 500 هزار تومان سود خالص آن بوده است. در سال 92 مدیرکل بهزیستی استان سیستان و بلوچستان به وی پیشنهاد تاسیس یک تعاونی فراگیرملی با هدف اشتغال­زایی برای معلولین را می­دهد و آقای صابری به سراغ چالش جدیدی می­رود.

طبق قانون سال 92 برای ثبت یک شرکت تعاونی فراگیرملی، نیاز به حداقل 200 نفر عضو وجود داشته است که حداقل 70 درصد آن­ها از سه دهک درآمدی پایین جامعه باشند. آقای صابری برای جذب افراد در تعاونی در یک بازه 4 ماهه برای حدود 600 نفر از معلولین جلسات توجیهی برگزار کرد و در نهایت 176 نفر از آن­ها عضو تعاونی شدند که با اضافه شدن 24 نفر از دوستان و آشنایان تعاونی ثبت گردید.

اولین فعالیت مدنظر آقای صابری راه­ اندازی یک کارگاه تولیدی پوشاک، متناسب با شرایط کاری معلولین بوده است به همین منظور قبل از ثبت شرکت تعاونی 17 نفر از معلولین منتخب، در دوره­ های آموزشی سازمان فنی و حرفه­ ای برای یادگیری خیاطی شرکت کردند. کارگاه در نزدیکی منزل ایشان تاسیس شد و در گام اول 50 دست مانتو با برند سیوستان تولید شد اما در بازار از این مانتوها استقبال نشد و در نهایت به زنان سرپرست خانوار تحت پوشش بهزیستی اهدا شدند. پس از آن تعاونی به سراغ تولید کیف سلامت و لباس برای بیمارستان­ ها رفت و پس از یک دوره رونق در سال 94 هم ­اکنون کارگاه با افت تولید مواجه است و 5 نفر در آن مشغول به کار هستند.

 

پرده دوم و جذاب­تر این تعاونی احداث یک واحد دامداری با استانداردهای آقای صابری است. بدین منظور برادر و پدر ایشان 3 ماه در جستجوی یک زمین با خصوصیات مناسب بودند و سرانجام با کمک وام بلاعوض بهزیستی و هزینه شخصی، یک واحد دامداری 600 مترمربعی احداث شد. در ابتدای کار آقای صابری با فروش طلاهای مادر خود و هزینه شخصی تعداد 13 راس گوسفند خریداری کرده و تا سال 94 تعداد آن­ها به 60 راس گوسفند و بزغاله افزایش یافت. اما این دوران خوش چندان دوام نیاورد و در دو مرحله تمام دام از بین رفت. ابتدا 28 راس از آن­ها بر اثر بیماری تلف شدند و سپس نگهبان دامداری با همکاری عده ­ای مابقی دام­ را به سرقت برد. اما آقای صابری این­ بار نیز تسلیم نشد و بعد از اتفاقاتی که افتاد تصمیم گرفت به سراغ دام سنگین شامل گاو و شتر رود تا حداقل امنیت دام افزایش یابد. برای دزدیدن دام سبک گوسفندها را از بالای دیوار رد کرده بودند و دام سنگین به دلیل وزن بالا امنیت بیشتری دارد. در مرحله اول یک گوساله خریداری شد و بعد از 7 ماه پرورش و رشد به فروش رفت، در مرحله بعدی با کمک بودجه تعاونی 3 گوساله خرداری شد. روند رشد تعداد دام ادامه پیدا کرد تا آنکه در حال حاضر 11 گوساله و گاو و 2 نفر شتر در دامداری وجود دارد و  این روند همچنان رو به رشد است.

با توجه به مشغله­ های مربوط به تعاونی و رواج یافتن سایت­های فروش آنلاین، سایت "سیستان­ کالا" به مرور افت کرد و از بین رفت اما آقای صابری به سراغ یک کسب و کار اینترنتی دیگر رفت: خدمات ثبت شرکت­ها. بیشتر مشتریان این خدمات از داخل شهرستان و استان هستند اما همین تعداد نیز تمام ظرفیت این واحد از تعاونی را مشغول کرده است. در حال حاضر آقای صابری در حال آموزش چند نیرو برای افزایش ظرفیت ارائه خدمات است. قیمت­های خدمات ثبت شرکت­ها در این تعاونی حدود یک چهارم قیمت خدمات مشابه در تهران است، اما با این حال این بخش سودآورترین کسب و کار تعاونی است و از سود آن در کارگاه تولیدی پوشاک و واحد دامداری سرمایه ­گذاری می­شود.

 

خانواده آقای صابری است در تبدیل شدن وی به یک کارآفرین اجتماعی نقشی پررنگ داشته ­اند. آن­طور که من از نزدیک شاهد بودم و خود آقای صابری تعریف می­کرد، برخورد پدر و مادر ایشان بسیار با احترام بود و عزتمندانه از وی پشتیبانی می­کردند. برادر کوچکتر نیز همواره با احترام فراوان از ایشان تبعیت می­کند و بار اصلی فعالیت­ های اجرایی تعاونی بر دوش ایشان است و در تنگناهای مالی نیز به برادر و رویای تعاونی پایبند بوده است.

اگر بخش اول داستان زندگی این کارآفرین را کنار بگذاریم باز هم روحیه و پشتکار او ستودنی و درس ­آموز است: یادگیری شخصی مهارت­های کامپیوتری و ایجاد سایت فروش آنلاین در سال 86، شکست تولیدات اولیه کارگاه پوشاک و تغییر مسیر تولید، از بین رفتن کل دام دامداری و شروع از صفر­ و راه­ اندازی کسب و کار اینترنتی ثبت شرکت­ ها. زمانی که به همه اینها معلولیت را نیز اضافه می­کنیم می­توانیم به یک نمونه ناب از روحیه کارآفرینی و خصوصا کارآفرینی اجتماعی برسیم. آشنایی با چنین شخصیت­ هایی می­تواند انرژی­ و انگیزه­ مضاعفی برای پیمودن مسیرهای پرابهام  پیش رو به آدمی بیافزاید.