دستاورد همنت روستا: مدلی جدید برای توسعه ی محلی

  26 آذرماه سال جاری، در محل سرای تاریخی عطارِ اصفهان، از دستاوردهای «همنت روستا» رونمایی شد. به راستی که مهمترین دستاورد این رویداد چه بود؟ آیا دستاورد این رویداد، همان تیم‌هایی بود که شکل گرفته بودند و بعضی از این تیم‌ها حتی به مرحله تولید محصول هم رسیده بودند؟

خانم دکتر حق جو، رییس بنیاد نخبگان استان اصفهان به این سوال بدین ترتیب پاسخ داد: "مهمترین دستاورد «همنت روستا» تغییراتی بود که در انسان‌ها ایجاد شد! :1- بخشدار سیور و علی‌آباد پس از «همنت روستا» بجای فکر کردن به آسفالت و جدول‌کشی روستا، به این فکر افتادند که چگونه برند سیب سیور را ایجاد کند. 2- استادان توسعه‌ی محلی دانشگاه اصفهان، چارت آموزشی توسعه روستایی را تغییر داده و به جای ریاضی، اصول اقتصاد و به جای حسابداری، اصول راه‌اندازی یک کسب‌و‌کار را وارد چارت درسی نموده اند 3- شوان صدر قاضی، دانشجوی پسادکتری نوآوری برای جوامع قعر هرم در دانشگاه ماسریخت هلند، امیدوار شده که می‌تواند در ایران کارهای خوبی در حوزه توسعه محلی انجام داد و 4- تغییراتی که در یکایک شرکت‌کنندگان «همنت روستا» ایجاد شده است و بسیاری از آنها اکنون با امید بیشتری به دنبال رونق و آبادی روستایشان هستند."

من نیز با خانم دکتر حق جو موافقم که مهمترین دستاورد «همنت روستا» از نوع تغییراتی بود که در فکر سایرین اتفاق افتاد و مایلم که مورد زیر را به چهار نمونه از دستاوردهای همنت روستا بیفزایم. یکی دیگر از دستاورها، ارایه یک «مدل توسعه محلی با رویکرد از پایین به بالا و با مقیاس بزرگ» بود، مدلی که بهتر از روشهای دولتی دیگر برای توسعه­ی روستا و در مقیاس بزرگ انجام شده و می­شود.بعنوان مثال بنیاد نخبگان یزد قصد دارد مدل توسعه محلی «همنت روستا» را در یزد هم اجرا کند. 

 

همنت روستا چیست؟

در این مطلب، خلاصه‌ای از گزارش مفصلی که قبلا درباره «همنت روستا» نوشته شده است، ارائه می‌شود. مشروح این گزارش را در  این آدرس مطالعه فرمایید.

 واژه «هم نت» مخفف «همکاری»، «مشکل‌گشایی»، «نوآوری» و «توانمندسازی» است و به نوعی ترجمه رویداد "استارتاپ" است. «هم‌نت روستا» رویداد دیگری است که به دنبال پیداکردن راه حل بهبود کسب‌و‌کارهای موجود روستایی، شناسایی فرصت‌های جدید کارآفرینی در روستا و بهره‌مندی از ظرفیت‌های روستا و روستاییان است و در آن توسط روستائیان برای پیشرفت پایدار روستا تلاش می‌شود. رویداد کارآفرینی «همنت روستا» سه بخش داشت که به صورت مختصر ارائه می‌گردد.

«همنت روستا» یک «پیش‌شتاب‌دهنده کارآفرینی روستایی» است که در آن سعی می‌شود استعدادهای روستایی توانمندسازی شوند تا با استفاده از ظرفیت‌ها و فرصت‌های پیش روی خود کسب‌و‌کاری راه بیندازند. در طول در این مسیر پر پیچ و خم، بنیاد ملی نخبگان، نخبه‌های کشور را به کمک می‌گیرد تا مشاور و مشارکت‌کننده در طرح­های کسب‌و‌کار روستایی باشند.

اولین بخش از سه شنبه سی‌ام فروردین 95 الی جمعه سوم اردیبهشت در روستای کفران در شرق اصفهان برگزار شد و در آن 300 جوان از میان روستاییان و نخبگان به تیم‌سازی و رشد یک ایده پرداختند. در اختتامیه‌ی این رویداد، دو تعبیر جالب درباره این برنامه به کار رفت: دکتر حق جو، رییس بنیاد ملی نخبگان اصفهان، این رویداد را «المپیاد حل مشکلات اساسی کشور» دانست و مهندس زرگر، استاندار اصفهان که سبقه­  جهادیی دارد، آنرا «اردوی جهادی نخبگان» نامید. در نهایت 15 تیم منتخب شدند که علاوه بر کمک مالی کوچک می‌توانند در دومین بخش نیز فعالیت خودد را ادامه دهند.

در دومین بخش، که حدود شش ماه طول کشید، بنیاد ملی نخبگان اصفهان برای تیم‌های منتخب رویداد «همنت روستا» مکان و امکانات مشاوره‌ای فراهم کرد تا ایده خود را بپرورانند.

در سومین بخش، در قالب رویداد رونمایی از دستاوردهای همنت روستا، این تیم‌ها معرفی شدند تا بتوانند سرمایه‌گذار و حامیان دیگری را پیدا کنند و کسب‌و‌کارشان را مستقل از بنیاد نخبگان که تاکنون از ایشان حمایت کرده است، رشد و پرورش دهند. گزارش این رویداد را در لینک‌های زیر مشاهده نمایید.

گزارش ایسنا، گزارش رهنمون

 

 

چرا «همنت روستا» مدلی جدید و مفید برای توسعه محلی است؟

اکثر محققین اجماع نظر دارند که برای توسعه و آبادانی روستاها راهی به جز مشارکت گروه‌هایی از اهالی مردم همان محل وجود ندارد. صندوق‌ های اعتبارات خرد و یا سایر مدل های توسعه مشارکتی و یا مدل توسعه کارآفرینی اجتماعی رسالت در «انجمن حامیان فرهنگ قرض‌الحسنه و کارآفرینی اجتماعی» را در نظر بگیرید. تمامی این مدل‌ها در رکن شکل‌گیری گروه‌های کوچک در میان اهالی روستا یکسان هستند.

اما، متاسفانه، ساختار دستگاه‌های حاکمیتی و دولتی اینگونه است که نتایج کوتاه‌مدت را مطالبه می‌کنند. این دستگاه‌ها وقتی تصمیم به ورود به حوزه توسعه محلی می‌گیرند نیز فکرشان بزرگ است و نتایج سریع می‌خواهند و حداقل پایلوت‌هایی که در نظر می‌گیرند، از یک دهستان یا روستا کوچکتر نیست، درحالیکه در بالا توضیح داده شد مدل توسعه روستایی که بصورت مشارکتی انجام میشود از گروه کوچکتری که 10 نفر عضو بیشتر ندارد باید شروع شود. همین رویکرد دولتی به توسعه روستایی که بدنبال حجم بالایی از تاثیر گذاری است شروعی است برای اینکه یک مدل غیر مشارکتی و از بالا به پایین برای توسعه روستا اجرا شود که معمولا علی رغم حسن نیت و تلاش فراوان، در نهایت به توسعه محلی ختم نمی‌شود بلکه به سایر نتایج مانند توسعه زیرساخت یا احداث کارخانه و... ختم می‌شود.

 اما در مدل« همنت روستا» گرچه طرح در مقیاسی بالاتر از یک مدل توسعه محلی مشارکتی و در سطح 100 نفر روستایی +200 نفر نخبه رخ می‌داد، اما مدل و رویکرد مشارکتی حفظ شده بود و تبدیل به مدلی بالا به پایین نشده بود. این تجربه ی توسعه محلی خودش یکی از دستاوردهای همنت روستا بود. و چون تاکنون مشابه آن در ایران  انجام نشده، می­توان آن را مدل جدیدی از توسعه روستایی دانست. بنظر میرسد این مدل توسعه روستایی بتواند نمونه خوبی باشد برای مسئولان دولتی و حاکمیتی که قصد دارند در حوزه توسعه محلی اقدام کنند.

بصورت خلاصه، مدل توسعه محلی «همنت روستا» در خصوصیت رویکرد مشارکتی و پایین به بالا مشابهت فراوانی با تجربیات موفق توسعه روستاییدارد اما این مدل در مقیاس بزرگتری نسبت به آنها اتفاق می‌افتد، همین مقیاس بزرگ نکته بسیار ارزشمندی است که «همنت روستا» را مدل جدیدی می‌کند که با اهداف نهادهای کلان کشور که به علت بحران‌های پیش‌رو، اثربخشی سریع‌تر را می‌طلبند، نزدیکی بیشتری دارد.