اقدامات و برنامه‌های آتی در گلباف

پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه شریف به عنوان یکی از اعضای شبکه کارآفرینی اجتماعی رسالت، در پروژه گلباف دو دسته فعالیت عمده در منطقه انجام می‌دهد؛ نخست راهبری «پویش گلباف من» و رویدادهای اجتماعی - فرهنگی که ذیل این پویش تعریف می­‌شود و دوم راهبری پروژه مطالعاتی «شناخت مشارکتی منطقه».

پروژه شناخت قرار است به ما کمک کند که مسایل الویت­‌دار توسعه پایدار منطقه را شناسایی کنیم؛ مشارکت ذینفعان جلب شود و یک مطالعه جامع که به آنها کمک می‌کند انجام شود؛ کاری کاملا علمی و دانشگاهی که  از مشارکت ذینفعان و جوانان محلی نیز در آن بهره می‌­بریم. از طرفی در برنامه­‌های ذیل پویش، رویدادهای اجتماعی را طراحی و با کمک جامعه محلی در منطقه اجرا می­‌کنیم. البته به مرور زمان نقش فعالین محلی در طراحی‌ها نیز پررنگ‌تر از گذشته می‌شود. برای این اقدامات، اهداف متفاوتی می‌­توان متصور بود؛ مانند جلب مشارکت جامعه محلی به ویژه جوانان؛ تغییر نگرش در راستای اهدافی که برای موفقیت در توسعه پایدار منطقه  تعریف شده و مهمتر از همه، در  مجموع اقدامات به ویژه پویش این هدف را دنبال می­‌کنیم که به توسعه سرمایه انسانی در منطقه کمک کنیم (شاید این مهمترین ماموریتی است که در پژوهشکده دنبال می‌­کنیم و برنامه‌های متنوعی برای آن تعریف کردیم).

در پویش گلباف من بدنبال موج­‌سازی و جریان­‌سازی برای بسیج جامعه محلی و جلب مشارکت عامه مردم به منظور درگیر شدن در برنامه‌­های توسعه پایدار منطقه نیز هستیم .یکی از کارکردهای پویش، آموزش و توانمندسازی فعالان و جوانان منطقه است؛ چه از طریق مشارکت در اجرای برنامه‌های پویش و چه از طریق شرکت در دوره‌­های آموزشی. علاوه بر این، فعالیت­‌های خوبی در حوزه آموزش و پرورش  تعریف شده  و جمعی از معلمان و فعالان فرهنگی در این فعالیت­‌ها مشارکت دارند؛ ما به بحث توانمندسازی یا بهتر بگوییم، «توان‌افزایی»، نگاه ویژه‌ای داریم چون از نظر ما آنچه که برای آینده منطقه پایدار می­‌ماند، فعالیت‌­هایی است که منجر به توسعه سرمایه انسانی می­‌شود. به هر حال باید بپذیریم که ما مدت زمان محدودی در منطقه حضور داریم و یک روزی بالاخره باید خارج شویم مهمترین عاملی که می‌­تواند تضمین­‌کننده حرکت گلباف در مسیر تعالی و پیشرفت باشد ، وجود جمعی از فعالان توانمند است  که خودشان را باور دارند و می‌­دانند که چطور باید مسایل را شناسایی و با کمک یکدیگر، حل کنند.

بنا داریم همین مسیری را که در پیش گرفتیم، ادامه دهیم؛ تمرکز بیشتر بر بحث توسعه سرمایه انسانی در منطقه و کمک به ارتقای  نگرشی، دانشی و مهارتی فعالان منطقه و نیز نسل‌های آینده.

شادی کودکان و نوجوانان، بهانه جلب مشارکت و توان‌افزایی فعالین تربیتی - آموزشی

مدتی است که در قالب "شبکه کارآفرینی اجتماعی رسالت" در بخش گلباف از توابع شهرستان کرمان، برای توسعه پایدار این منطقه با رویکرد تسهیلگری برای توان‌افزایی جامعه محلی فعالیت می‌کنیم. باور ما بر این است که برای توسعه و پیشرفت مناطق کمتر توسعه‌یافته باید ابعاد و جوانب مختلف را در نظر گرفت و تمرکز صرف بر توسعه اقتصادی، محکوم به شکست است و همین موجب می‌شود که همگام با همه اقداماتی که برای رشد اقتصادی از طریق تسهیلگری برای ایجاد و توسعه کسب‌و‌کارهای خانگی در گلباف صورت می‌گیرد، فعالیت‌های فرهنگی – اجتماعی هم توسط "شبکه کارآفرینی اجتماعی رسالت" با همان رویکرد تسهیلگری برای توان‌افزایی فعالین فرهنگی – اجتماعی، با جدیت پیگیری شود.

در همین راستا شهریور ماه امسال، همزمان با سومین جشنواره "گیاهان دارویی گلباف با محوریت ترخون" جشنواره‌ای با نام "هزار بازی" برای کودکان و نوجوانان این منطقه برگزار شد. یکی از گروه‌های فعال کشور در زمینه آموزش و توان‌افزایی مربیان و فعالین تربیتی رده سنی کودکان، آموزش‌هایی برای جمعی داوطلب از مربیان پیش‌دبستانی‌های گلباف ارائه کردند و آنها را آماده کردند که در جشنواره‌ای که در گلباف سابقه نداشت و برای اولین بار با همت و مشارکت مربیان گلبافی به مدت دو روز برگزار شد، مشارکت نمایند.

این جشنواره، بهانه‌ای برای مهیا کردن اوقاتی خوش برای کودکان گلبافی و جلب مشارکت فعالین تربیتی بود که منجر به برگزاری جشنواره‌ای دیگر با محوریت فعالین تربیتی – آموزشی گلباف به مدت دو روز در 30 آذر و 1 دی سال جاری شد؛ "جشنواره صد دانه بازی، صد دانه شادی"

جشنواره‌ای که مخاطبان آن کودکان و نوجوانان گلبافی و والدین آنها بودند و بیش از 30 نفر از معلمان مقطع ابتدایی، مربیان پیش‌دبستانی‌ها و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان این منطقه و افراد داوطلب دیگر برای برگزاری آن مدت‌ها برنامه‌ریزی و تلاش کردند و جشنواره‌ای به مراتب بزرگتر و بهتر از جشنواره قبلی برگزار کردند. آن را "صد دانه بازی، صد دانه شادی" نام گذاشتند تا تداعی‌کننده انار گلباف باشد، اناری که در کشور کم نظیر است.

جمعی از ما از پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه شریف، تسهیلگر برنامه‌ریزی و اجرای جشنواره بودیم و همچنین برای برگزاری هر چه بهتر جشنواره، بواسطه ارتباط با موسسات و نهادی پیشگام تعلیم و تربیت کشور، سعی کردیم آموزش‌هایی برای طراحی بازی و اصول رفتار با کودک را برای مجریان جشنواره ارائه کنیم. 

جشنواره صد دانه بازی، صد دانه شادی به منظور ایجاد اوقات شاد برای کودکان و نوجوانان گلباف و فرهنگ‌سازی در سطح والدین آنها در خصوص آثار تربیتی باورنکردنی بازی برای کودکان و لزوم صرف وقت برای بازی کردن با فرزندانشان برگزار شد، اما در راستای رویکرد ما، هدف اصلی آن، جلب مشارکت و توان‌افزایی فعالین تربیتی – آموزشی گلباف بود؛ جشنواره‌ای برای کودکان و نوجوانان گلبافی و بستری برای مشارکت، فعالیت جمعی و توان‌افزایی فعالین تربیتی - آموزشی این منطقه

حکمرانی حل مساله آلودگی هوای شهرهای بزرگ

در ابتدای فعالیت دولت یازدهم، خانم ابتکار، رییس سازمان حفاظت محیط زیست در ارتباط با آلودگی هوای شهر تهران مدام از نقش بنزین های غیر استاندارد و بنزین های تولید پتروشیمی به عنوان اصلی ترین عامل آلودگی هوای تهران نام می برد. برای نمونه در این خبر:
http://www.khabaronline.ir/(X(1)S(agmgmrptzlsncswiwidpf2wb))/detail/353831/society/environment
 به یکباره مسئولین جدید این سازمان در دولت دوازدهم نقش ماشین های سنگین را عامل اصلی در آلودگی هوا دانسته اند. به طوری که دکتر تجریشی، معاون محیط زیست انسانی این سازمان سهم خودروهای سواری در آلودگی هوا را 3 درصد دانسته و سهم اتوبوس ها و کامیون ها را 85 درصد دانسته است. قابل مشاهده در این خبر:
http://www.etemaadonline.ir/news/news/153366
اگر فرض کنیم که نه خانم ابتکار دروغگو بوده است و نه آقای تجریشی، بنابراین یا باید فرض بکنیم که با حل مساله آلودگی خودروهای شهری و کاهش سهم آنها، بخش خیلی زیادی از مشکل آلودگی هوای شهرها حل شده است و یا اینکه پژوهش هایی انجام شده که مسئولین را از اشتباهی که در شناسایی منشا آلودگی داشته اند، در آورده است.
نادرست بودن مورد اول که کاملا مشهود است و وضعیت آلودگی هوا چیز دیگری را نشان می دهد.
اما اگر مورد دوم درست باشد دو سوال پیش می آید:
اول اینکه چه کسی مسئولیت تصمیم گیری اشتباه بر مبنای اطلاعات نادرست و نادقیق و هدر رفت منابع مالی و جلوگیری از خسارت های آلودگی در 4 سال گذشته را پذیرفته است؟
و دوم اینکه تصمیم گیری امروز بر اساس چه اطلاعات و پژوهش های دقیق، منطقی، بدون سوگیری و جانبداری و از همه مهمتر با گزارش شفافی که در دسترس عموم قرار گرفته باشد، صورت گرفته تا دوباره 4 سال دیگر نگوییم مساله آلودگی این نبود و در شناسایی عامل آن دچار خطا شده ایم؟

همه با هم، برای محرومیت زدایی؟

سیره پیامبر اسلام (ص) اهمیت توجه به محرومان را تایید می‌کند و یکی از دلایل نفوذ کلام پیامبر (ص) در صدر اسلام همین موضوع بوده است. در نهج البلاغه فرازهای بسیاری به این امر اختصاص دارد و شیوه خلافت امیرالمومنین (ع) و خدمت به ضعفا بر کسی پوشیده نیست. اسلام شدیدا بر محرومیت زدایی تاکید دارد و مراجع تقلید، سهم زیادی از وجوه شرعی را به همین امر اختصاص می‌دهند. توجه به مستضعفان، محرومیت زدایی و رفع فقر همواره از دغدغه‌های مسئولان کشور بوده و از همان ابتدا به عنوان یکی از مهم‌ترین اهداف انقلاب برشمرده شده است. در همین راستا نهادهای وابسته به حکومت یا مستقل زیادی هم تشکیل شده‌اند و بعضا با سرمایه‌های بسیار بالا، به دنبال محرومیت زدایی هستند. با این همه، آیا انقلاب به هدف خود رسیده است؟ آیا فقر در کشور ریشه کن شده است؟ بدیهی است که دست یابی به چنین اهداف بزرگی زمان زیادی می‌برد و شاید هیچ گاه نتوان به آن رسید. حال سوال این جا است که آیا مسیر حرکت خود را به درستی انتخاب کرده‌ایم؟ آیا توانایی جلوگیری از رشد محرومیت را داریم؟ آیا درصد افراد فقیر در حال کاهش است؟ متاسفانه نمی‌توان پاسخ دقیقی به این سوالات داد. سال‌ها است که همه از محرومیت زدایی سخن می‌گویند و مسئولان ادعا دارند که تمام تلاش خود را برای آن به کار بسته‌اند. اما تا به حال کسی این مفهوم را تشریح نکرده است. کسی نحوه مقابله با فقر را بیان ننموده است. اصلا محروم کیست؟ آیا محرومیت‌زدایی یک وظیفه همگانی است؟ آیا ریشه کن کردن فقر ممکن است؟ چند ده سال طول خواهد کشید؟ اصلا آیا چنین فعالیت‌هایی در توان دولت ما هست؟ می‌توان چنین انتظاری از آن داشت؟ نقش مردم در این میان چیست؟ و دیگر سوال‌های بسیاری که در این زمینه وجود دارد اما متخصصان و مسئولان امر، به آن بی‌توجهی کرده‌اند و تنها درگیر اجرائیات و انجام پروژه‌های محرومیت زدایی شده‌اند. اگرچه مردم و مسئولان به خوبی اهمیت توجه به محرومان و مبارزه با فقر را درک کرده‌اند اما به نظر می‌رسد آشنایی کافی با ساز و کار آن وجود ندارد و راه‌حل‌های کاربردی هنوز شناسایی نشده‌اند. هر کس احساس وظیفه نموده و به نوبه خود سعی کرده است تا سهمی ولو اندک در این امر داشته باشد. اما بر خلاف انتظار، همین فعالیت‌های از هم جدا، غیر علمی و واگرا بعضا نه تنها به محرومیت زدایی کمکی نمی‌کند، بلکه می‌تواند به گسترش آن دامن بزند و ارائه راه حل برای آن را پیچیده‌تر نماید.

ناپایداری های پایدار

کلید واژه "توسعه پایدار" امروزه در کشور بسیار فراگیر شده است. رویکردی که بر مبنای آن در فرآیند توسعه همواره باید ابعاد اقتصادی، اجتماعی، زیست­ محیطی و نهادی با یکدیگر در نظر گرفته شود و رشد اقتصادی بدون توجه به ابعاد غیراقتصادی پایدار نخواهد بود. رصد آماری مصرف این کلید واژه در سخنان مسئولان کشور، می­ تواند روند فراگیر شدن آن را تایید کند. اما به راستی در میدان عمل تا چه میزان تصمیمات با توجه به محیط زیست و مسائل فرهنگی اجتماعی گرفته می­شود؟ یا سر راست ­تر: در جایی که ابعاد اقتصادی و غیراقتصادی توسعه در تضاد باشند، چه کسی برنده این جنگ می­شود؟ نظام تصمیم ­گیری در خدمت نفع بلندمدت مردم است یا نفع کوتاه مدت گروه اقلیت؟ اگر کمی با دقت به اخبار و اطراف خود بنگریم به جواب پی می­بریم. در هر گوشه ­ای از کشور مصادیق این جنگ بزرگ و کم صدا به چشم می­ خورد.
 اخیرا به همراه 2 نفر از همکاران به منطقه جنوب کرمان و شهرستان­ های جیرفت و عنبرآباد سفر کردیم. در این منطقه 2 موضوع بسیار پررنگ است: کشاورزی و آثار باستانی. کشاورزی در این منطقه بسیار پررونق و متنوع است به گونه ­ای که تنها در شهرستان جیرفت سالانه 80 نوع محصول کشاورزی به مقدار 4.5 میلیون تن کشت می ­شود. اما در کنار این آمار که مایه فخر مسئولان است باید به بدهکاری­ های اکثر کشاورزان به خاطر نوسانات قیمت در بازار محصولات و البته خشکسالی و استفاده بی رویه از منابع آب زیر زمینی اشاره کرد که  تهدیدی جدی و بی سروصدا برای آینده منطقه است اما کمتر کسی دغدغه آن را دارد. بخش قابل توجهی از آب منطقه از سد جیرفت تامین می ­شود و احداث این سد موجب کم ­آبی مضاعف در شهرستان­ های پایین دست نظیر کهنوج و منوجان و قلعه گنج شده است. روند خشک شدن قنات ­ها، عمیق شدن چاه­ ها و از بین رفتن باغات منطقه حکایت از فشار بیش از حد بر منابع آبی دارد. نادیده گرفتن بعد زیست­ محیطی توسعه، در آینده می­ تواند منجر به ناپایداری معیشت اصلی مردم منطقه شود.

.

قنوات رگ‌های حیات گلباف

استان کرمان با مساحت 182 هزار کیلومترمربع (11 درصد از کل مساحت کشور) پهناورترین استان ایران می‌­باشد. به استناد آمار شرکت سهامی آب منطقه‌­ای استان کرمان، 2391 رشته قنات در این استان وجود دارد. از این تعداد قنات 375 میلیون مترمکعب آب استخراج شده که 6 درصد از میزان برداشت­‌های کل آب از منابع زیرزمینی را شامل می‌­شود.

بخش گلباف، با جمعیت 14473 نفر (بر اساس آماربرداری سال 1395)، به عنوان بخشی از شهرستان کرمان در فاصله 110 کیلومتر از شهر کرمان قرار دارد. بر اساس آماربرداری سال 1390، در این بخش حدود 18 قنات فعال وجود دارد که سالانه 3 میلیون مترمکعب آورد برای بخش گلباف دارند. به جز 5 قنات که 90 درصد آوردشان را برای کشاورزی در نظر گرفته‌­اند، مابقی قنوات، تقریبا تمامی آورد خود را به سیراب کردن باغات و مزارع کشاورزی اختصاص داده‌­اند. این آمارها وابستگی شدید کشاورزی _که نقش بسیار مهمی را در تولید و اشتغال منطقه دارد_ را به آب قنوات نشان می‌­دهد.

دهانه قنات خندق در گلباف

همکاری گروه نوآوری و کسب و کار اجتماعی با بانک قرض الحسنه رسالت در پروژه توسعه منطقه ای پایدار گلباف

چندی پیش، استان کرمان در کنار استان‌های لرستان و آذربایجان شرقی، از سوی وزارت کشور به عنوان پایلوت اقتصاد مقاومتی تعیین شد. در همین راستا، استانداری کرمان در جهت پیگیری و اجرای سیاست های اقتصاد مقاومتی، این استان را به هشت منطقه تقسیم نمود و برای هر یک از این مناطق، یک معین از میان مجموعه های بزرگ اقتصادی کرمان تعیین کرد.

بانک قرض‌الحسنه رسالت، در این میان، به عنوان معین اقتصاد مقاومتی منطقه گلباف تعیین شد. منطقه گلباف در شرق استان کرمان قرار دارد که با یک رشته کوه از کویر لوت جدا می شود. این منطقه که ویژگی های آب و هوایی منحصربفردی دارد، علی رغم دارا بودن پتانسیل های زیاد در مباحث مرتبط با کشاورزی، محصولات باغی، صنایع دستی و صنایع غذایی سنتی، دارای مشکلات زیادی در حوزه اشتغال و رونق اقتصادی است و سالیان اخیر رشد مهاجرت مردم به خارج از شهر را تجربه می‌کند.

«گروه نوآوری و کسب و کار اجتماعی» در «پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه صنعتی شریف» یکی از نهادهایی است که در حوزه کارآفرینی اجتماعی و توسعه پایدار فعالیت می‌کند. از آنجایی که کمک به تحقق اقتصاد مقاومتی و توسعه پایدار محلی – منطقه‌ای یکی از اهداف اصلی «گروه نوآوری و کسب و کار اجتماعی» می‌باشد، پس از آنکه بانک قرض‌الحسنه رسالت به عنوان معین اقتصاد مقاومتی گلباف تعیین شد، با کمال میل، همکاری با بانک قرض‌الحسنه رسالت(که خود یک بانک اجتماعی، و دارای سوابق قبلی مشارکت با دانشگاه ها و سازمان های خصوصی و مردم نهاد در حوزه کارآفرینی اجتماعی است) و دیگر سازمان‌هایی که برای تحقق اقتصاد مقاومتی در گلباف به عرصه آمده‌اند را پذیرفت.

گفتنی است پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه صنعتی شریف، در سالیان اخیر تجربیات توسعه محلی – منطقه‌ای در کشور خودمان  و برخی دیگر از کشورهای پیشگام در این حوزه را به صورت عمیق مورد مطالعه و بررسی قرار داده است؛ همچنین با گروه‌های فعال در زمینه توسعه محلی در ارتباط است و نشست‌های هم‌اندیشی این تشکل ها و فعالین را راهبری می‌نماید و علاوه بر این با ستاد احیای دریاچه ارومیه، در حوزه مسائل اجتماعی - فرهنگی توسعه پایدار مناطق اطراف دریاچه ارومیه نیز همکاری می‌کند.

به اعتقاد پژوهشکده، موضوع توسعه منطقه ای، یک موضوع چند تخصصی و چند حوزه ای است که حتما برای نیل به آن بایستی از مشارکت جمعی استفاده کرد. به همین خاطر هم هست که مدل توسعه پایدار منطقه ای گلباف در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی، مبتنی بر مشارکت بین سازمانی است که البته تماما نیز خارج از حیطه دولت و با تمرکز بر توانمندی های بخش خصوصی و مردم نهاد است.

در جمع سازمان‌هایی که برای تحقق اقتصاد مقاومتی گلباف به عرصه آمده‌اند، گروه نوآوری و کسب و کار اجتماعی، راهبری مباحث علمی و فرهنگی را بر عهده دارد و در این زمینه در حال انجام اقداماتی می‌باشد که در آینده نزدیک در کانال‌های ارتباطی گروه منتشر خواهد شد. جهت کسب اطلاعات بیشتر راجع به برخی اقدامات فرهنگی پژوهشکده در گلباف و به ویژه پویش «گلباف من»، می توانید به وبسایت www.golbafeman.ir یا کانال تلگرام این پویش مراجعه فرمایید.

ترجمه کتابی دیگر در پژوهشکده-مدیریت از خیال تا واقعیت

جمعی از همکاران ما در گروه نوآوری و کسب و کار اجتماعی، به تازگی کتابی را به بازار داده اند که می تواند تحولی در نگرش به چیستی مدیریت ایجاد کند. این کتاب که به زحمت آقایان علی بابایی، فرزین ولیلو، روح الله حمیدی مطلق، رحیم سرهنگی و توسط نشر رسا به بازار عرضه شده است، نوشته متفکر بزرگ و مشهور عرصه مدیریت، آقای هنری مینتزبرگ است.  این کتاب به زبانی ساده و برای مخاطب عام نوشته شده و محتاج به پیش نیازی جهت مطالعه نیست. اما در عین حال، می تواند تاثیری عمیق در فهم ما نسبت به مدیریت و کار مدیر داشته باشد. به قول نویسنده، این کتاب قرار است "افسانه های دروغینی را که در مورد شغل مدیریت بارها شنیده ایم، به چالش بکشد". 

برای تهیه کتاب می توانید با نشر رسا تماس بگیرید. همچنین جهت آشنایی بیشتر با محتوای آن، بر ادامه مطلب کلیک کرده و بخشی از مقدمه کتاب را ملاحظه بفرمایید.

ساخت سازه ها و تغییرات نگرش جامعه نسبت به آب

یکی از مهمترین مسائل اجتماعی برای کاهش پایدار مصرف آب در بخش کشاورزی، تغییر نگرش جامعه بهره بردار از آب نسبت به نا محدود بودن آن و لزوم توجه به سایر نیازهای انسانی و محیط زیست کل حوضه است. اما به نظر می رسد ساخت سازه ها در بستر نهادی کنونی کشور تاثیر ذهنی متفاوتی داشته و نگرشی دیگر را به جامعه القا کرده است.

روستای جدید- روستای قدیم

سال‌ها و ماه‌ها در اتاق‌های کارمان می‌نشینیم. هر چند هفته یکبار از تهران خارج می‌شویم. با هدف تغییر روحیه و به منظور تفریح، به دل طبیعت می‌‌رویم. گاهی هم به روستاها سر می‌زنیم. چای در کنارشان می‌نوشیم و عبور می‌کنیم. مجددا به شهر بازگردیم و روز از نو، روزی از نو. به گمانمان در حال خدمت به روستا هستیم. از داخل اتاق‌های بسته در دل شهرها، با اتکا به قدرت تفکر و تخیل، به تحلیل مسائل روستا می‌پردازیم و به دنبال راه‌حل هستیم. می‌دانیم که نباید برای روستاییان تصمیم‌گیری کنیم، کار را باید به افراد بومی بسپاریم، بایستی تنها نقش مشاوره‌ای و هدایتی داشته باشیم، برنامه‌ای از پیش آماده شده برای توسعه روستا ارائه ندهیم، به آداب و رسومشان احترام بگذاریم، جهشی در فرهنگشان ایجاد نکنیم و ساختارهای روستا را دگرگون نسازیم. این‌ها را در اتاق‌هایمان آموخته‌ایم!!