گروه نوآوری و کسب و کار اجتماعی

زیر مجموعه پژوهشکده سیاست گذاری دانشگاه شریف

گروه نوآوری و کسب و کار اجتماعی

زیر مجموعه پژوهشکده سیاست گذاری دانشگاه شریف

گروه نوآوری و کسب و کار اجتماعی

پژوهشگران عضو گروه نوآوری و کسب و کار اجتماعی پژوهشکده سیاست گذاری دانشگاه صنعتی شریف، اینجا از فکرها و دل نوشته هایشان راجع به فعالیت ها و هدف های گروه می گویند. مطالب منعکس شده در این وبلاگ، به هیچ وجه منعکس کننده دیدگاه رسمی گروه نیست و بیان کننده نظرات شخصی نویسندگان است.
برای ارتباط با ما به این آدرس ایمیل بزنید:
socialristip@gmail.com

کانال تلگرام کسب و کار اجتماعی

سامانه آموزشی سرو

خبرنامه کارآفرینی اجتماعی حرکت

خبرنامه حرکت یک

شماره های پیشین

به فهرست دریافت کنندگان خبرنامه کارآفرینی اجتماعی «حرکت» بپیوندید.

عضویت در خبرنامه

۱۶ مطلب توسط «محمد ملک شاهی» ثبت شده است

یکی از دوستان من رو به یک گروه تلگرامی دعوت کرد بعنوان «کمک به معیشت کودکان بلوچ». این عنوان و برخی نوشته­ های این گروه یک بارِدیگر دوگانه ­ی ماهی دادن، یا ماهیگیری را یاد دادن / توسعه ­ی زورکی یا توسعه مشارکتی/ رویکرد بالا به پایین یا پایین به بالا/ توسعه­ ی ناپایدار یا توسعه پایدار و...  در من زنده شد. سوالی که خودم هم هنوز به دنبال جوابش هستم، این است که آیا این اقدامات آن نتیجه ­ای که فکر میکنیم، را دارند؟

در واقع ریشه­ ی این سوال اینجاست که،  نتایج کوتاه مدتِ برخی رفتارها با نتیجه ی بلند مدتشان کاملا برعکس یکدیگر عمل میکند و اتفاقا نتیجه بلند مدت به شدت قویتر است اما انسان نتیجه کوتاه مدت را همانطور که بهتر قابل مشاهده است بهتر هم لمس میکند! بعنوان مثال فقط خوشحالی آن لحظه ای را میبینیم که یک خوراکی یا کتاب را به کودک هدیه کرده ­ایم اما این اثر دوم را نمیبینیم و لمس نمیکنیم که با این کارمان به این کودک یادداده ایم که نباید برای رسیدن به چیزهای خوب تلاش کند بلکه باید منتظر باشیم که خوبی های خودشان به سراغش بیایند. این دومین اثر که در کوتاه مدت خیلی برایمان مشهود و ملموس نیست، در بلند مدت باعث پایداری فقر خواهد شد! شاید بتوان با تغییرات کوچکی این اثرات منفی را کاهش داد، بعنوان مثال اینکه معلم یا والدین این خوراکی یا کتاب را به کودک بدهند، اثرات منفی را کاهش می دهد.


  • محمد ملک شاهی

  26 آذرماه سال جاری، در محل سرای تاریخی عطارِ اصفهان، از دستاوردهای «همنت روستا» رونمایی شد. به راستی که مهمترین دستاورد این رویداد چه بود؟ آیا دستاورد این رویداد، همان تیم‌هایی بود که شکل گرفته بودند و بعضی از این تیم‌ها حتی به مرحله تولید محصول هم رسیده بودند؟

خانم دکتر حق جو، رییس بنیاد نخبگان استان اصفهان به این سوال بدین ترتیب پاسخ داد: "مهمترین دستاورد «همنت روستا» تغییراتی بود که در انسان‌ها ایجاد شد! :1- بخشدار سیور و علی‌آباد پس از «همنت روستا» بجای فکر کردن به آسفالت و جدول‌کشی روستا، به این فکر افتادند که چگونه برند سیب سیور را ایجاد کند. 2- استادان توسعه‌ی محلی دانشگاه اصفهان، چارت آموزشی توسعه روستایی را تغییر داده و به جای ریاضی، اصول اقتصاد و به جای حسابداری، اصول راه‌اندازی یک کسب‌و‌کار را وارد چارت درسی نموده اند 3- شوان صدر قاضی، دانشجوی پسادکتری نوآوری برای جوامع قعر هرم در دانشگاه ماسریخت هلند، امیدوار شده که می‌تواند در ایران کارهای خوبی در حوزه توسعه محلی انجام داد و 4- تغییراتی که در یکایک شرکت‌کنندگان «همنت روستا» ایجاد شده است و بسیاری از آنها اکنون با امید بیشتری به دنبال رونق و آبادی روستایشان هستند."

من نیز با خانم دکتر حق جو موافقم که مهمترین دستاورد «همنت روستا» از نوع تغییراتی بود که در فکر سایرین اتفاق افتاد و مایلم که مورد زیر را به چهار نمونه از دستاوردهای همنت روستا بیفزایم. یکی دیگر از دستاورها، ارایه یک «مدل توسعه محلی با رویکرد از پایین به بالا و با مقیاس بزرگ» بود، مدلی که بهتر از روشهای دولتی دیگر برای توسعه­ی روستا و در مقیاس بزرگ انجام شده و می­شود.بعنوان مثال بنیاد نخبگان یزد قصد دارد مدل توسعه محلی «همنت روستا» را در یزد هم اجرا کند. 

 

۶۱۴۷۹۰۸۴_۶۲۴۲۴۶۰۱acdbd2

  • محمد ملک شاهی

گزارش ششمین نشست همیاران توسعه محلی

چهارشنبه, ۵ آبان ۱۳۹۵، ۰۳:۱۷ ب.ظ

ششمین نشست "همیاران توسعه محلی" با موضوع اعتبارات خرد و توسعه محلی، دوشنبه 26 مهرماه در محل پژوهشکده سیاستگذاری علم، فناوری و صنعت دانشگاه شریف برگزار شد. اولین سخنران این جلسه دکتر هوشنگ جزی بودند که پیرامون موضوع «اعتبارات خرد، هدف یا وسیله» صحبت کردند.

وی ابتدا تاریخچه­ ای از شکل گیری صندوق­ های اعتبارات خرد در ایران را بیان نمودند و سپس به تببین این نکته پرداختند که در مدل صحیح توسعه، باید روندی از پایین به بالا در میان مردم شکل بگیرد تا برای رفع نیازهایشان با همکاری یکدیگر تلاش کنند. سپس ادامه دادند: «به همین دلیل است که صندوق اعتبارات خرد توانسته است در توسعه محلی نقش مهمی داشته باشد چراکه به مردم می آموزند که بجای عریضه نویسی دور هم جمع شده و برای رفع مشکلاتشان بصورت گروهی و با اتکا بر داشته های خودشان تصمیم سازی کنند.»

ایشان، در ادامه، انتقاداتی را نسبت به اتفاقاتی که بعد از سال 1382 در صندوق های اعتبارات خرد رخ داد و باعث شد صندوق اعتبارات خرد هدف قرار بگیرد، مطرح نمودند. طبق دیدگاه ایشان «صندوق های اعتبارات خرد باید وسیله ای باشند برای هدف توسعه و متاسفانه اکنون میبینیم که قرارداد بسته می­ شود که ظرف مدت کوتاهی، صدها صندوق اعتبارات خرد تشکیل شود، این یعنی صنعتی سازی و تولید انبوه صندوق اعتبارات خرد که بسیار خطرناک است!»

  • محمد ملک شاهی

  [1] Social Banks and the Future of Sustainable Finance

بانکداری اجتماعی چیست؟ تعریف واحدی برای بانکداری اجتماعی وجود ندارد. برای بسیاری از افراد، بانکداری اجتماعی، اصطلاحی متناقض است، ترکیب دو واژه‌ای که ارتباطی با یکدیگر ندارند. برای برخی دیگر، بانکداری در ذات خود اجتماعی است و از این رو، عبارت بانکداری اجتماعی تقریبا حشو به شمار می‌آید. برخی دیگر، بانک‌های اجتماعی را بانک‌هایی می‌دانند که خدمات اجتماعی ارائه می‌دهند یا مشتریان خیرخواه دارند. بعضی نیز عبارت بانکداری اجتماعی را برای اشاره به نوعی بانکداری به کار می‌برند که بر اساس رسانه‌های اجتماعی جدید، مانند اینترنت و نرم‌افزارهای مربوطه، عمل می‌کند. در برخی مناطق، بانکداری اجتماعی معادل بانکداری دولتی، و در برخی دیگر معادل اعتبارات خرد است. در نهایت، برخی عقیده دارند که بخش اجتماعی در بانکداری اجتماعی امکان پذیر است و باید جایگزین بخش پایدار یا اخلاقی شود، در حالیکه، برخی دیگر اصرار دارند نباید این اصطلاحات را به جای یکدیگر به کار برد.

در چنین شرایطی بسیار سخت است که بخواهیم برای بانک­ اجتماعی و بانکداری اجتماعی تعریف روشن و واضحی بیان کنیم.  کتاب «بانک‌های اجتماعی و آینده بانکداری پایدار1» که توسط اولاف وبر(Olaf Weber) و سون رِمر(Sven Remer) تالیف و در سال ۲۰۱۱ منتشر شده است تلاش ارزنده‌ای در راستای شرح، تفسیر وضعیت موجود و پیشگویی درباره آینده‌ی بانکداری اجتماعی انجام داده است. نویسندگان این کتاب، بانکداری اجتماعی را چنین تعریف میکنند:«یک مدل ارزش‌محور از بانکداری که درون خود، آثار مثبت اجتماعی و زیست-محیطی را ایجاد می‌کند و در ذات خود با مفهوم توسعه‌ی پایدار اقتصادی همراه است».

همانطور که از این تعریف مشخص است اولین جنبه بانکداری اجتماعی، دنبال کردن یک هدف ارزشی و غیراقتصادی بعنوان هدف اصلی است . طبق این نکته، بانکی را که بعنوان مسئولیت اجتماعی و بصورت جنبی یک هدف غیراقتصادی را نیز پیگیری کند، نمی‌توان بانک اجتماعی قلمداد کرد؛ بلکه بایستی هدف غیر اقتصادی در ذات فعالیت هر بانک اجتماعی نهفته باشد. دومین نکته که در تعریف بانک اجتماعی نهفته است، اثرات غیر اقتصادی است که ممکن است اجتماعی یا محیط زیستی باشد. بعنوان مثال در کشورهای جهان سوم، ارائه خدمات بانکی و اعتبارات خرد به اقشار محروم، اهداف اجتماعی ارزشمندی هستند که اثرات توسعه‌ای و اجتماعی مثبتی دارند اما در جوامع توسعه‌یافتهتر ممکن است اهداف محیط زیستی مهمترین هدف یک بانک اجتماعی باشند.

پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه صنعتی شریف با حمایت بانک قرض‌الحسنه رسالت، اقدام به ترجمه کتاب «بانکهای اجتماعی و آینده بانکداری پایدار» کرده است. این کتاب که در مراحل پایانی ترجمه قرار دارد به زودی در اختیار علاقمندان قرار خواهد گرفت.

  


[1] Edited by Olaf Weber and Sven Remer, First published 2011,by Routledge, ISBN: 978-0-415-58329-9

 

  • محمد ملک شاهی

پنجمین نشست از «سلسله نشست‌های توسعه محلی در ایران» با موضوع «صندوق‌های اعتبارات خرد و توسعه محلی؛ چالشها و فرصت‌ها در ایران» برگزار شد (گزارش نشست پنجم را در این آدرس مطالعه فرمایید.) و بعضی از بحث‌های چالشی مطرح شده در این جلسه بدون جمع‌بندی باقی ماند و مقرر شد که ششمین نشست نیز به همین موضوع اختصاص یابد. طبق برنامه، محور جلسه، بحث و تبادل نظر پنل 4 نفره از صاحب‌نظران خواهد بود که با پرسش حضار، ادامه پیدا خواهد کرد.

در این نشست، پیرامون دو موضوع  1- اعتبارات خرد هدف است یا وسیله؟ و 2- بانک‌پذیر کردن جوامع محلی و گروه‌های حاشیه‌ای چه نقشی در توسعه محلی دارد؟ به بحث و گفت‌و‌گو پرداخته خواهد شد.

اعضای پنل به ترتیب حروف الفبا عبارتند از:

1- هوشنگ جزی (مدیر پروژه ملی منارید)

2- روح الله حمیدی مطلق (مدیر گروه نوآوری و کسب و کار اجتماعی در پژوهشکده سیاست‌گذاری دانشگاه صنعتی شریف)

3- لاله دارایی (هماهنگ‌کننده ملی برنامه کمک‌های کوچک (SGP) تسهیلات محیط زیست جهانی  (GEF)دفترعمران سازمان ملل متحد)

4- فرزانه مافی (مدیر پروژه ملی طرح توسعه حمایت از صندوق‌های اعتبارات خرد زنان روستایی کشور)

 


*** برای شرکت در این جلسه، ثبت نام قبلی و اعلام حضور الزامی است. برای ثبت نام به آدرس زیر مراجعه نمایید:

https://evand.ir/events/microfinance-rural-development

 

 

  • محمد ملک شاهی

آشنایی با «مجمع جوانان روستای کهورآباد»

دوشنبه, ۱ شهریور ۱۳۹۵، ۰۸:۰۹ ب.ظ

جمعهای مشابه این مورد، ظرفیتی ارزشمند برای توسعه محلی، با تکیه بر مردم بومی و دانش بومی


"جوانان روستا را دور هم جمع کردیم تا کمتر دچار آسیب‌های اجتماعی شوند." این جمله دلیلی بود که من و همکارم که در کهنوج مشغول بررسی ظرفیتهای توسعه‌ای در این منطقه بودیم، به روستای کهورآباد سهرابی، واقع در بیست کیلومتری جنوب غربی کهنوج برویم تا ببینیم این مجمع جوانان چه سبقه و سابقه ای دارند. آقای کیانوش سهرابی با روی باز ما را پذیرفت و داستان شکل گرفتن این جمع را اینگونه توضیح داد:

حدود هشت سال پیش دیدیم که بعضی وقت‌ها تعداد حاضرین برای نماز در مسجد کم هست و دیدیم جمع‌های جوانان در حال کم شدن است. در ابتد تصمیم گرفتیم که یک کتابخانه در مسجد راه بیندازیم و اینگونه شد که تعدادمان کمی بیشتر شد. پس از آن دیدیم که اصلا شاید بعضی‌ها دلشان نخواهد در فعالیت‌های مذهبی شرکت کنند، تصمیم گرفتیم فعالیت‌های ورزشی را هم در مسجدمان داشته باشیم و هر روز بعد از نماز مغرب و عشا برای فوتبال و والیبال دور هم جمع می‌شدیم. و بعدها گروه تئاتر، مسابقات کتابخوانی و برگزاری مراسم‌های مختلف، جزئی از برنامه دائمی‌مان شد. همچنین هر جمعه برنامه کوهنوردی هم داریم.

  • محمد ملک شاهی

فراخوان جذب نیروی کامپیوتر-فناوری اطلاعات

يكشنبه, ۲۳ خرداد ۱۳۹۵، ۱۱:۴۵ ق.ظ

«گروه نوآوری و کسب وکار اجتماعی» و «انجمن حامیان فرهنگ قرض الحسنه و کارآفرینی اجتماعی» برای تکمیل نیروهای خود علاقمند به جذب یک نیروی کامپیوتری به شرح زیر می باشند:
  • ویژگی‌های همکار ما:
    • دانشجو/فارغ التحصیل فناوری اطلاعات یا نرم افزار
    • تجربه و سابقه کاری در توسعه وب (Java - PHP)
    • آشنا با مفاهیم و کاربرد مدیریت پروژه های فناوری اطلاعات
    • آشنا با مفاهیم و تعاریف اولیه مدیریت
    • خلّاق
    • دغدغه‌مندِ فعالیت‌های اجتماعی و حلِّ معضلاتِ آن با استفاده از مفاهیم و ابزارهای فناوری اطلاعات
  • وظیفه همکار متخصص فناوری اطلاعات:
    • توسعه سامانه‌ی اطلاعاتی موجود (در صورت نیاز)
    • ایجاد و توسعه سامانه‌های مبتنی بر وب (در صورت نیاز در آینده)
    • مدیریت و نظارت بر پروژه‌های موجود در حوزه فناوری اطلاعات
  • توصیه:
  • تماس: 
    • ارسال رزومه به آدرس mo.malekshahi@gmail.com
  •  مزایا:
    •  محیطی جوان و پویا
    •  فرصت تحول آفرینی در حوزه های اجتماعی
    •  فرصت کار میان رشته‌ای

  • محمد ملک شاهی

این سخنرانی تِد توسط ارنستو سیرولی (Ernesto Sirolli) ارایه شده است و حاصل تجربیات او در حوزه توسعه محلی می باشد. دیدن این سخنرانی به همه کسانی که قصد دارند مداخلات توسعه ­ای انجام بدهند توصیه شده است. وی اکنون در یک موسسه توسعه ­ای فعال در کشورهای آمریکا، کانادا، انگلیس، اسکاتلند و استرالیا فعالیت می کند. خلاصه نظر ایشان این است که : "افراد یک جامعه محلی بهتر از هر کسی می توانند برای توسعه خودشان برنامه ریزی کنند و توسعه گران باید برای تسریع این روند خودشان را در اختیار این مردم قرار دهند نه اینکه ایشان را در اختیار خود بگیرند. طرح های از بالا به پایین سازمان های بین المللی به این دلیل ساده شکست می­ خورند که به محض وارد شدن به یک منطقه و بدون شنیدن نظرات مردم، برایشان راه­ حل تجویز می ­کنند." اگر می خواهید به کسی کمک کنید باید سکوت کنید و بشنوید عنوان این سخنرانی تد است و از  این لینک قابل دسترس است.

  • محمد ملک شاهی

اشاره: کمتر فعالی در حوزه توسعه روستایی در ایران هست که با دکتر تقی فرور آشنا نباشد. وی فارغ التحصیل دکترای اکولوژی و علوم اجتماعی از دانشگاه واشنگتن آمریکا است البته خودش می گوید که: «برای مدرکم پشیزی ارزش قائل نیستم و هر چه یاد گرفته ام از فرهنگ مردم محلی دنیا بوده است.» وی در حال حاضر علاوه بر مدیریت موسسه سنستا در ایران، رئیس کنسرسیوم بین المللی قرق های بومی سازمان ملل (ICCA Consortium) و عضو هیأت امنای بنیاد پاول.ک.فایرابند در سوئیس است. فرور، بیش از 40 سال سابقه کار حرفه ای در حوزه توسعه محلی با تاکید بر احیای نظام های عرفی در جوامع بومی دارد. او قبل از انقلاب فعالیت خود را در این حوزه شروع کرد و در اولین طرح مشارکتی در ایران (سلسله) حضور داشت و با آزاد شدن فضای فعالیت های مدنی و اجتماعی، اولین موسسه را در این حوزه، بعد از انقلاب جمهوری اسلامی ایران به نام « مؤسسه توسعه پایدار و محیط زیست (سنستا)»  تاسیس نمود.

در این نوشته، برخی از تجربیات و نظرات دکتر فرور و مدل توسعه محلی سنستا که در چهارمین جلسه همیاران توسعه محلی توسط ایشان ارایه شد، به نقل از آقای دکتر فرور آورده شده است.

  • محمد ملک شاهی

همنت روستا، آیا نتیجه ای هم داشت؟

چهارشنبه, ۸ ارديبهشت ۱۳۹۵، ۰۱:۴۷ ب.ظ

وقتی جناب سالک، نماینده محترم اصفهان ظهر جمعه به محل برگزاری رویداد همنت روستا  آمد، من خلاصه داستان همنت روستا را گفتم و توضیح دادم  در این چند روز چه برنامه هایی اجرا شده و طبق طرحریزی های انجام شده قرار بوده است با همکاری نخبگان شهری و روستایی بتوانیم در توسعه محلی نقش آفرینی کنیم. خیلی سریع پرسید «آیا موفق هم شدید؟»

سوال خوبی بود که ذهن هر سیاست گزار/گذاری را مخصوصا در سطح کلان باید به خود مشغول کند. آن موقع نتوانستم و وقت نبود که جوابی بدهم اما، شاید بشود اینجا درباره اش بحث کرد.

شاید یک نفر بیاید و با توجه به نوآورانه بودن یا نبودن ایده های مطرح شده به این سوال جواب داده شود.  اولین تیم ایده ی ترکیب کود مرغ و کود دام و بسته بندی آن را داده بود و به همین ترتیب بقیه ایده ها هم خیلی ساده و ابتدایی بودند و با این معیار احتمالا به این جمع بندی می‌رسیم که همنت روستا نتیجه خاصی را به همراه نداشته است.

شاید یک راه دیگر برای بررسی اینکه همنت روستا اثربخش بوده یا نه این باشد صبر کنیم و ببینیم تیم‌های تشکیل شده در طول زمان پا خواهند گرفت یا نه؟ یک راه دیگر نیز  این است که دو روستای محل اجرای طرح را با روستاهای مشابه شان در دو سه سال بعد از نشر شاخصهای توسعه مقایسه کنیم. این روش مستلزم گذر زمان و صرف انرژی فراوانی است.

راههای دیگری هم هست اما اجازه دهید سخن را کوتاه کنم و ملاک خودم را معرفی کنم. من فکر میکنم به هر مقدار که همنت روستا بتواند مردم روستای کفران و سیور و یا هرجای دیگری را به فکر بیندازد موفق بوده است. به این فکر که  «ما با داشته هایمان چه کارهایی میتوانیم برای خودمان انجام دهیم؟»

من درطول سه-چهار روزی که در همنت روستا و با روستاییان هم سخن و هم صحبت بودم بسیاری از جوانان شرکت کننده در همنت روستا و حتی کسانی که در همنت شرکت کننده نبودند و فقط می آمدند سرو گوشی آب بدهند که چه خبر است  را دیدم که به این فکر افتده اند که ما چه کارهای دیگری برای بهبود رفاه و اقتصاد خودمان قادریم انجام دهیم؟ به همین دلیل و به دلیل شور و اشتیاقی که همنت روستا توانست در میان همه اقشار روستایی ایجاد کند، مطمئنم که این تلاش روستاییان بی توفیق و بی نتیجه  نخواهد ماند . پس همنت روستا موفق بوده است و خواهد بود انشالله.

  • محمد ملک شاهی